[Coproductie] Jaarlijks vinden meer dan 1.500 Brusselse bedrijven geen overnemer – en vele kiezen dan maar voor liquidatie. Een pijnlijke verspilling van activiteit en werkgelegenheid. Wat als de werknemers hun baas zouden opvolgen aan het hoofd van het bedrijf? Wat als we de circulaire economie ook op menselijke hulpbronnen zouden toepassen, door de oprichting van een werknemerscoöperatie? Het model bewijst zijn degelijkheid in sommige buurlanden. Waarom niet in Brussel?
Oké, maar waar hebben we het over?
De werknemerscoöperatie, bekend onder de naam ‘vennootschap met coöperatief en participatief beheer’ (VCPB), is een onderneming als een andere, in die zin dat zij op haar markt actief is en daar haar producten of diensten ontwikkelt. De activiteit roept als dusdanig niet meteen vragen op. De manier waarop en de reden van bestaan getuigen echter van een resoluut verschillend type bedrijf. De essentie van de VCPB is niet kapitalistisch, maar sluit het streven naar winst niet uit. De eigendom en de beslissingsbevoegdheid zijn in de handen van de werknemers, naast verplichtingen aangaande het aanmaken van reserves en de verdeling van de winst. Hierdoor geniet de onderneming een grotere veerkracht. De werknemer is als mede-ondernemer sterker betrokken bij het beheer en de werking van het bedrijf. Op die manier is zijn dagelijkse activiteit ook zinvoller.
Ook in het raam van een bedrijfsoverdracht?
Wel ja, en dit is zelfs een van de typische gevallen!
Veel (toekomstige) overdragers zitten met dezelfde vraag: waar en hoe vind ik een betrouwbare overnemer? Reden te meer om meteen een overdracht te overwegen aan degenen die het bedrijf en zijn manier van werken het beste kennen!
De oplossing vertoont vele voordelen. In plaats van een harde breuk met het verleden en de aanzienlijke emotionele gevolgen voor zowel overdrager als medewerkers, kan er hier sprake zijn van een echt soepele overgang. De communicatie met banken, leveranciers of klanten wordt niet onderbroken. De werkgelegenheid blijft ongedeerd. En het bedrijf behoudt zijn geschiedenis en identiteit.
Bovendien – en zeker niet te verwaarlozen – blijven de geschatte waarde en de geboden prijs identiek aan die van een overdracht aan een derde partij.
Wat kan het proces afremmen?
Vooroordelen. De overdragende baas is bang dat hij intern niet de nodige vaardigheden zal vinden. Hij gaat ervan uit dat de werknemers niet over de financiële middelen zullen beschikken. Hij is bang voor hun reactie.
Natuurlijk moeten de zaken anders worden aangepakt. Er is tijd nodig om de bestanddelen van een succesvolle transitie te vergaren. De vele aanwezige vaardigheden en hun collectieve expressie verdienen vertrouwen. En het proces verdient uiteraard een duwtje in de rug.
Dit vereist de betrokkenheid van de klassieke technische experts (overdracht-agent, revisor enz.), maar ook van één of meer andere deskundigen die de overdracht als zodanig zullen begeleiden: een mentor voor de overdrager, coaches voor het collectief van overnemers, naast de creatie van een participatief bestuur, een businessplan, de structurering van de nieuwe organisatie, enz. Aan Franstalige kant zijn de Union des SCOP (Sociétés Coopératives et Participatives)en de adviesorganen bijzonder goed toegerust om deze specifieke steun te verlenen.
Er bestaan bovendien oplossingen om de financiële inspanningen van werknemers aan te vullen. De gewesten ondersteunen de ontwikkeling van coöperaties via verschillende instrumenten: CoopUs in Brussel, Brasero in Wallonië, aangevuld met garantiemechanismen. Alternatieve financiële instellingen die specifiek betrokken zijn bij projecten voor sociale-economieondernemingen (Crédal, Hefboom, impactfondsen, enz.) vullen de bijdrage van traditionele banken aan.
En per slot van rekening?
De nieuwe werknemerscoöperatie heeft het tweeledige kenmerk dat zij zowel een voortzetting is van de overgedragen onderneming, waarvan zij de filosofie en de economische omgeving overneemt, als een alternatieve entiteit, waarvan de interne organisatie plaats ruimt voor een zekere economische democratie.
In die zin hebben we hier te maken met upcycling!
Meer informatie:
Emmanuel Everarts de Velp
Verantwoordelijke van het SBA 2019 project “Ik draag over aan mijn werknemers” voor les-scop vzw