1. Wat betekent ESG precies?

Voor degenen die het nog niet weten: ESG verwijst naar de milieu-, sociale en bestuurcriteria die worden gebruikt om de bijdrage van de strategie en activiteiten van een bedrijf aan duurzame ontwikkeling te meten. Typisch meet het milieucriterium de directe of indirecte impact van de activiteit van een bedrijf op het milieu via de uitstoot van broeikasgassen, energieverbruik en het voorkomen van milieurisico's. Het sociale criterium heeft betrekking op de impact van de activiteiten van het bedrijf op zijn stakeholders (werknemers, klanten, leveranciers, vakbonden en lokale gemeenschappen) in termen van diversiteit, gezondheid, veiligheid, de kwaliteit van de sociale dialoog en het voorkomen van dwangarbeid. Het criterium bestuur heeft betrekking op de manier waarop het bedrijf wordt geleid, bestuurd en gecontroleerd. Dit omvat in het bijzonder de rol van aandeelhouders, de onafhankelijkheid van raden van bestuur en management - en het aantal vrouwen daarin - evenals de strijd tegen corruptie en het witwassen van geld.

2. Waarom wordt er zoveel over gepraat?

In 2015 namen 193 landen van de VN het Programma voor Duurzame Ontwikkeling tegen 2030 aan, waarin 17 duurzameontwikkelingsdoelstellingen staan die tegen 2030 moeten worden bereikt om armoede uit te roeien, de planeet te beschermen en welvaart voor iedereen te garanderen. In hetzelfde jaar werden de akkoorden van Parijs ondertekend, het internationale verdrag over de opwarming van de aarde. Vertaald in Europese en nationale maatregelen en wetgeving, zijn deze politieke impulsen geleidelijk omgezet in doelstellingen, die steeds belangrijker zijn geworden op de agenda's van zowel de politiek als het bedrijfsleven. Geconfronteerd met de klimaatnoodtoestand en de financiële, sociale en gezondheidscrises nemen steeds meer bedrijven openlijk hun sociale dimensie op zich en ondernemen ze hun rol als burger. ESG is hier een weerspiegeling van.

3. Is een ESG-beleid verplicht voor alle kmo's?

Vandaag niet. In november 2022 keurde het Europees Parlement een nieuwe richtlijn goed: de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), die vanaf januari 2023 van kracht werd. Van de Europese lidstaten wordt verwacht dat ze deze normen omzetten in hun nationale wetgeving. De richtlijn zal eerst van toepassing zijn op beursgenoteerde bedrijven, die momenteel al vallen onder de Richtlijn Niet-financiële Rapportage (NFRD), en op bedrijven die aan ten minste 2 van de volgende 3 criteria voldoen: een balanstotaal van €20 miljoen - een netto-omzet van €40 miljoen - 250 werknemers of meer. Beursgenoteerde bedrijven moeten hun eerste ESG-verslag in lijn met de CSRD indienen op 1 januari 2025 voor het boekjaar 2024. Grote bedrijven die voldoen aan 2 van de 3 criteria moeten hun eerste verslag indienen op 1 januari 2026 voor het boekjaar 2025. Kleine en middelgrote beursgenoteerde bedrijven zullen in 2027 moeten beginnen te rapporteren volgens een aparte en evenredige rapportagenorm voor het boekjaar 2026. Om de overgrote meerderheid van kleine en middelgrote ondernemingen te helpen waarop de Richtlijn MVO niet van toepassing zal zijn, maar die toch een verbintenis willen aangaan, zal de Commissie ook normen voorstellen waaraan moet worden voldaan. Deze worden momenteel opgesteld.

4. De verplichting geldt niet voor mij, dus waarom zou ik me zorgen maken?

De afgelopen jaren hebben veel bedrijven, vooral de grotere, ESG-factoren opgenomen in hun strategie en rapportage, in lijn met de verwachtingen van hun investeerders en verschillende belanghebbenden (klanten, werknemers, enz.), evenals het wettelijke kader. Tegenwoordig zijn bedrijven steeds vaker verplicht om hun directe en indirecte impact op het milieu te meten buiten het bereik van hun eigen activiteiten, rekening houdend met de hele levenscyclus van hun producten en componenten. Ze kijken daarom naar hun klanten en leveranciers van alle groottes om hun impact te meten en te communiceren. Op de middellange termijn, als je deel wilt uitmaken van een productieketen die die naam waardig is, of grote bedrijven onder je klanten wilt houden, zal een ESG-aanpak essentieel zijn.

5. Waarom is investeren in ESG nodig of zelfs nuttig?

Naast het wettelijke kader en deze commerciële argumenten zijn er nog andere zeer goede redenen waarom elke vooruitziende ondernemer zou moeten investeren in ESG. ESG draagt namelijk bij aan waardecreatie door de prestaties, commerciële aantrekkelijkheid en veerkracht van een bedrijf te vergroten. Voor Deep Parekh, oprichter van MakeOurFuture, betekent het effectief omarmen van ESG dat je overgaat van een 'compliance'-mentaliteit naar een 'groeikans'-mentaliteit. Als je de ESG-filosofie en -rapportage volledig omarmt, kun je je klanten en leveranciers laten zien hoe serieus je je inzet en de banden aanhalen met bedrijven die jouw waarden delen. Het zal je ook in staat stellen om je te onderscheiden van je concurrenten, bijvoorbeeld door betere milieuprestaties aan te tonen. Nog een stap verder: ESG-denken dwingt je om producten en processen te heroverwegen - en dus om te innoveren. In een tijd waarin het steeds moeilijker wordt om talent te werven, is een toegewijd ESG-beleid ook een krachtig argument om jongere generaties kandidaten aan te trekken voor uw bedrijf.

6. Kan engagement voor ESG mij helpen overheidscontracten binnen te halen of subsidies te ontvangen?

Ja, en bovendien zal ESG uiteindelijk een conditio sine qua non worden. In het kader van de strategie van de regering voor een “shifting economy” - die de richting aangeeft voor een koolstofvrije economie tegen 2050 - hamert staatssecretaris voor het Brussels Gewest Barbara Trachte erop dat iedereen zich moet engageren. Vanaf 2024, zo belooft ze, zal het Gewest de steun verhogen aan bedrijven die zich engageren voor een ESG-aanpak. Tegen 2030 zal het de steun aan bedrijven die dat niet doen, stopzetten. De beschikbare overheidsmiddelen zullen worden geheroriënteerd, of het nu gaat om leningen en kapitaalinvesteringen (finance&invest.brussels), aanbestedingsprocedures, verschillende vormen van ondersteuning (Hub Brussels), huisvesting (Citydev en de Haven van Brussel) of innovatie (Innoviris). De overheid zal gebruik maken van publieke en private labels en ESG-rapportering om voorbeeldbedrijven te identificeren, die dan kunnen genieten van overheidssteun. Op dezelfde manier zal het bewijs dat ESG-praktijken zijn toegepast in alle overheidsopdrachten de komende jaren ongetwijfeld een van de belangrijkste toekenningscriteria zijn.

7. Kan ESG invloed hebben op mijn financiering?

Op termijn wel. De afgelopen maanden zijn nieuwe regels van kracht geworden die voortkomen uit de Europese MiFID- en IDD-richtlijnen. Deze verplichten banken, verzekeraars en fondsbeheerders om duidelijker te communiceren over de duurzaamheid van hun financiële producten, en dus van de bedrijven waarin ze investeren. Private equity fondsen raken steeds meer betrokken bij ESG, ook omdat hun klanten dat van hen vragen. Als gevolg daarvan veranderen ze hun relatie met de bedrijven waarin ze investeren aanzienlijk door ESG-doelen te stellen, zoals Jessica Peters, ESG-manager van het Argos Wityu fonds, uitlegt. Beoordeling van specifieke ESG-risico's en -kansen vóór de aankoop, voortdurende ESG-ondersteuning en -monitoring (waaronder de eis om jaarlijks de CO2-voetafdruk te berekenen en een actieplan voor vermindering na te streven) maken nu deel uit van de toolbox die beleggingsfondsen gebruiken om ervoor te zorgen dat hun portefeuillebedrijven voldoen aan de nieuwe duurzaamheidseisen.

8. Hoe voer ik een ESG-procedure uit?

Zoals Isabel Derison, Partner bij Grant Thornton, uitlegt, is het een inspanning op lange termijn in verschillende fasen. Om te beginnen moet je al je teams bewust maken van wat er op het spel staat en vervolgens moet je governance implementeren. Met andere woorden, wijs de mensen aan die de leiding hebben en de mensen of structuren die verantwoordelijk zijn voor de controle. Vervolgens moet je de betrokken partijen in kaart brengen (klanten, leveranciers, investeerders, overheden ...) en een dialoog met hen aangaan om je plannen in overeenstemming te brengen met hun verwachtingen en meer te weten te komen over hun eigen externe milieueffecten en beleid. Het resultaat van dit alles leidt je naar een belangrijk moment in het proces: de materialiteitsanalyse. Hier identificeer je de ESG-aspecten die een significante impact kunnen hebben op je bedrijf, haar activiteiten en haar vermogen om financiële en extrafinanciële waarde voor zichzelf te creëren. Dit kan bijvoorbeeld jouw blootstelling of die van je leveranciers aan een klimaatrisico zijn. Maar je analyse moet ook het effect van je eigen activiteiten op je omgeving omvatten. In de vierde en vijfde fase moet je doelstellingen definiëren, een actieplan om ze te bereiken en een strategie om ze te implementeren in je huidige processen. Tot slot moet je KPI's definiëren, hulpmiddelen om je prestaties te meten (bijvoorbeeld het percentage mannen/vrouwen in je personeelsbestand), regelmatige rapportage uitvoeren en certificering behalen.

9. Is dit allemaal niet te veel voor een kmo? Wie kan mij helpen?

Het cruciale punt hier is materialiteit. In de rapportage van grote bedrijven zien we soms een overdaad aan goede milieupraktijken, werknemersstatistieken en burgerinitiatieven, die vaak "een wassen neus zijn" en neerkomen op greenwashing. Een goede materialiteitsmatrix geeft duidelijk aan op welke gebieden je activiteit een werkelijke impact heeft op het milieu en in welke mate je bedrijf daar zelf aan wordt blootgesteld. Hiermee kun je je inspanningen, middelen en rapportage richten. In veel dienstverlenende bedrijven zullen deze bijvoorbeeld in eerste instantie gericht zijn op het energieverbruik van kantoren of bedrijfswagens. De Europese Commissie heeft de European Financial Reporting Advisory Group (EFRAG) gevraagd een eerste reeks ESG-rapportagestandaarden op te stellen. Deze moeten 'drempels' vaststellen waarboven een bedrijf zijn impact - of blootstelling - als materieel moet beschouwen.

Er zijn ook een groot aantal spelers die je kunnen helpen bij je inspanningen. In Brussel kunnen bedrijven zoals Tapio, CO2 Logic, Ecovadis en Greenfish je helpen om je CO2-voetafdruk te bepalen en vervolgens te verkleinen. Basiscalculators voor CO2-uitstoot worden - soms gratis - ter beschikking gesteld door consultants. De grote accountantskantoren zijn experts op het gebied van analyse, rapportage en certificering en hebben ook hun MVO-consultancy ontwikkeld. Aan de kant van de overheid wil het Gewest alle Brusselse bedrijven die dat wensen de kans geven om deel te nemen aan de Economische Transitie. Een programma, gecoördineerd door hub.brussels, zal financiële steun, opleiding, netwerking en technische ondersteuning bieden.

10. Hoeveel tijd zal het in beslag nemen?

De afgelopen jaren hebben veel bedrijven, vooral de grotere, ESG-aspecten opgenomen in hun strategie en rapportage, in lijn met de verwachtingen van hun investeerders en verschillende belanghebbenden (klanten, werknemers ...), evenals het wettelijke kader. Tegenwoordig zijn bedrijven steeds vaker verplicht om hun directe en indirecte impact op het milieu te meten buiten het bereik van hun eigen activiteiten, rekening houdend met de hele levenscyclus van hun producten en componenten. Ze kijken daarom naar hun klanten en leveranciers van alle groottes om hun impact te meten en te communiceren. Op de middellange termijn, als je deel wilt uitmaken van een productieketen die die naam waardig is, of grote bedrijven tot je klanten wilt behouden, zal een ESG-aanpak essentieel zijn.