Het is niet ongewoon dat een werkgever twijfels heeft over de arbeidsongeschiktheid van één van zijn werknemers. De werknemer in kwestie heeft een medisch attest overgemaakt, maar is hij wel echt ziek? Is het normaal dat hij “toevallig“ arbeidsongeschikt wordt op het moment dat hem verlof is geweigerd? Is het gerechtvaardigd dat hij acht opeenvolgende weken arbeidsongeschikt is? Er stellen zich veel vragen, maar hoe kan je dit als werkgever controleren?
De wet staat een werkgever toe om een controlearts aan te stellen om de arbeidsongeschiktheid van een werknemer te onderzoeken. Wij beschouwen dit als een onderdeel van goede bedrijfsvoering om absenteïsme tegen te gaan. Regelmatige controles op arbeidsongeschiktheid binnen de onderneming is een manier om werknemers te laten weten dat deze kwestie door de werkgever serieus wordt genomen en dat arbeidsongeschiktheid nauwlettend in de gaten wordt gehouden.
De regels voor een medisch controle-onderzoek worden hieronder uiteengezet.
Algemene regels bij arbeidsongeschiktheid
In principe moet een werknemer die arbeidsongeschikt is zijn werkgever zo snel mogelijk op de hoogte brengen hiervan. Daarnaast moet hij zijn werkgever een medisch attest bezorgen (indien dit is bepaald in het arbeidsreglement of op vraag van de werkgever). Het attest moet de arbeidsongeschiktheid en de vermoedelijke duur ervan vermelden, en aangeven of de werknemer zich kan verplaatsen tijdens de periode van arbeidsongeschiktheid. Ook moet een werknemer die arbeidsongeschikt is, in voorkomend geval, een medisch onderzoek ondergaan door een door de werkgever aangestelde controlearts.
Medische controles en procedures
Bepaalde regels moeten in acht worden genomen als een werkgever de arbeidsongeschiktheid van een werknemer wil laten controleren door een controlearts.
Wat de omvang van de controle betreft, onderzoekt de controlearts of de werknemer effectief arbeidsongeschikt is, controleert hij de vermoedelijke duur, en in voorkomend geval controleert hij ook andere medische gegevens voor zover dit noodzakelijk is voor het nagestreefde doel; alle andere bevindingen blijven gedekt door het beroepsgeheim.
Wat het tijdstip van de controle betreft, kan deze worden uitgevoerd vanaf het moment dat de werknemer zijn werkgever op de hoogte stelt van zijn arbeidsongeschiktheid en gedurende de hele periode van arbeidsongeschiktheid. Een medische controle kan dus worden uitgevoerd tijdens de periode gedekt door het gewaarborgd loon, maar ook tijdens de periode gedekt door de verzekering voor geneeskundige verzorging.
Controle mag worden uitgevoerd op zon- en feestdagen of zelfs ’s avonds, zolang het op een redelijk tijdstip is (en in geen geval tussen 21.00 en 05.00 uur).
Een collectieve arbeidsovereenkomst of het arbeidsreglement kan een periode bepalen van maximaal vier opeenvolgende uren tussen 7 uur ’s morgens en 8 uur ’s avonds, waarin de werknemer zich beschikbaar houdt voor een bezoek van de controlearts bij hem thuis of in een woning die aan de werkgever werd meegedeeld (de “beschikbaarheidsperiode”). De FOD WASO verduidelijkt echter dat de beschikbaarheidsperiode moet worden toegepast met strikte naleving van het evenredigheidsbeginsel, gelet op het doel van een medische controle. De bijkomende verplichting moet dus beperkt zijn in tijd en in het bijzonder tot het begin van de ziekteperiode. Bovendien mag de beschikbaarheidsperiode geen afbreuk doen aan het recht van de werkgever om de werknemer gedurende de hele periode van arbeidsongeschiktheid te controleren en aan de verplichting van de werknemer om zich aan deze controle te onderwerpen.
Wat de plaats van controle betreft, kan de controle plaatsvinden in de woonplaats van de werknemer of in de praktijk van de controlearts. Eventuele verplaatsingskosten van de werknemer komen ten laste van de werkgever. Als het medisch attest aangeeft dat de werknemer niet in staat is om zijn huis te verlaten, moet de controle worden uitgevoerd in de woonplaats van de werknemer.
Wat de controlearts betreft, is het uitoefenen van medische controles enkel toegelaten voor een arts die bevoegd is om de geneeskunst uit te oefenen en die vijf jaar ervaring heeft als huisarts of een daarmee gelijkgestelde ervaring. De werkgever is vrij in de keuze van controlearts die hij aanwijst, op voorwaarde dat deze voldoet aan de hierboven vermelde voorwaarden. Voor elke opdracht moet de controlearts een verklaring van onafhankelijkheid ondertekenen die dient als garantie dat hij volledig onafhankelijk is van de werkgever en de werknemer bij wie hij de medische controle uitvoert.
Procedure en betwistingen
Nadat de controlearts het medisch onderzoek heeft uitgevoerd, zal hij zijn bevindingen zo spoedig mogelijk schriftelijk aan de werknemer overmaken. Als de werknemer het op dat moment niet eens is met de bevindingen, wordt dit door de controlearts geacteerd op het schriftelijk document. Vanaf het moment van het eerste medische controle-onderzoek kan de werknemer het gewaarborgd loon worden geweigerd, met uitzondering van de periode van arbeidsongeschiktheid waarover geen betwisting bestaat.
Binnen twee werkdagen na de overmaking van de bevindingen door de controlearts kan de meest gerede partij, met het oog op de beslechting van het medisch geschil, een arts-scheidsrechter aanwijzen die het geschil zal beslechten. De kosten van deze procedure worden gedragen door de verliezende partij. De beslissing die voortvloeit uit deze arbitrageprocedure is definitief en bindt de partijen. De arts-scheidsrechter zal de persoon die het medisch attest heeft afgegeven en de controlearts op de hoogte brengen van zijn beslissing. De werkgever en de werknemer worden per aangetekende brief op de hoogte gebracht.
Verplichtingen van de werknemer op het gebied van medische controles en sancties
Een werknemer mag niet weigeren een controlearts te zien of om zich door hem te laten onderzoeken. Afgezien van gevallen waarin de werknemer een gegronde reden heeft of overmacht kan bewijzen, wordt de werknemer in onder andere de volgende gevallen geacht zich vrijwillig van het medisch onderzoek te hebben onttrokken:
De werknemer is verplicht de controle mogelijk te maken. Daartoe moet hij de werkgever het adres meedelen waar de controle kan plaatsvinden als hij tijdens de periode van arbeidsongeschiktheid tijdelijk op een andere plaats dan zijn gebruikelijke woonplaats verblijft. In principe moet hij regelmatig in zijn brievenbus kijken om na te gaan of hij is opgeroepen voor een controle in de praktijk van de controlearts of om te kijken of de bedrijfsarts een briefje heeft achtergelaten.
Bovendien moet de werknemer de werkgever op voorhand verwittigen met vermelding van het adres waar hij zal verblijven wanneer hij naar het buitenland gaat. Wij zijn van mening dat de werkgever in voorkomend geval ook in het buitenland een controlearts naar de werknemer kan sturen, op voorwaarde dat deze buitenlandse arts voldoet aan de voorwaarden die ook gelden voor controleartsen in België.
Een werknemer die zich zonder geldige reden of overmacht onttrekt aan een medisch onderzoek, kan het voordeel van het gewaarborgd loon worden ontzegd voor de dagen van arbeidsongeschiktheid die de dag van het eigenlijke onderzoek voorafgaan. Het gewaarborgd loon zal dus niet verschuldigd zijn voor de periode vanaf de eerste dag van arbeidsongeschiktheid tot de dag van de eigenlijke controle. Als de werknemer zich vervolgens beschikbaar stelt voor een medische controle, zal hij (opnieuw) kunnen genieten van het gewaarborgd loon vanaf het moment dat de controlearts effectief de medische controle heeft kunnen uitvoeren.
Conclusie
De wetgever staat de werkgever toe om de arbeidsongeschiktheid van een werknemer te controleren. Wil deze maatregel effectief zijn, moet de werknemer een medische controle mogelijk maken. Als een werknemer verhindert dat de controlearts zijn arbeidsongeschiktheid controleert, heeft de werknemer geen recht op het gewaarborgd loon. Als een controlearts op verzoek van de werkgever heeft geprobeerd een medisch onderzoek uit te voeren maar dit desondanks niet heeft plaatsgevonden, is het aan de werknemer om te bewijzen dat hiervoor gegronde redenen waren of dat er sprake was van overmacht. Aldus heeft de wetgever getracht de mogelijkheden voor werkgevers te maximaliseren om medische controles uit te voeren op arbeidsongeschiktheid, hetgeen erg nuttig kan zijn bij het tegengaan van absenteïsme en, in voorkomend geval, het bestraffen van werknemers te kwader trouw.
Over de auteurs
Thierry Duquesne, Local Partner at NautaDutilh & Alix de la Barre, Lawyer – Employment Law at NautaDutilh
