Brussel schittert in het buitenland met voedingsproducten zoals wafels, bier en chocolade. Maar onze hoofdstad blinkt internationaal ook uit met meer geavanceerde sectoren zoals chemie of engineering. Een toelichting.
Een toerist die Brussel bezoekt, loopt vanzelfsprekend een boetiek of café binnen op de Grote Markt, proeft een wafel en kan het niet nalaten om een ballotin overheerlijke pralines te kopen. Karikaturaal? Ergens wel, maar deze mondproducten blijven bijdragen tot de reputatie van onze geliefde hoofdstad. Naast deze bestsellers voor het grote publiek zijn er andere sectoren waarmee Brussel op de internationale scène heel hoog scoort. Denk maar aan engineering en zijn grote bouwprojecten in het buitenland, aan farmaceutica en zijn topproducten die over de hele wereld worden verkocht, en aan chemicaliën, zoals die van Solvay, dat zijn aanwezigheid wil versterken dankzij een gloednieuw centrum in Neder-Over-Heembeek.
Zelfs de transportindustrie (containers, motoren, carrosserieën, enz.), waarvan de export tussen 2016 en 2017 met 24% is toegenomen, verdient een plaats in de kopgroep. Om deze dynamiek in Brussel voor het voetlicht te brengen, selecteerden we vijf sleutelsectoren en evenveel getuigen. We hebben het hier niet alleen over waarde of volume, maar ook over erkenning en expertise.
1. Chocolade: erkend meesterschap, met Marcolini als spilfiguur
Waarom werd een product als chocolade, gemaakt van bonen die voornamelijk in West-Afrika groeien, één van de Belgische topproducten? De historische banden die België en Afrika hebben gesmeed zitten daar voor veel tussen, naast de expertise die zich sinds het begin van de twintigste eeuw in de hoofdstad ontwikkelde. In 1915 ontwerpen een zekere Jean Neuhaus en zijn vrouw, in hun apotheek in de Koninginnegalerij, wat de eerste ballotin van chocolaatjes zou worden. Als we echter gaan kijken naar de Belgische chocolade-industrie vandaag, dan hebben we het natuurlijk over Barry-Callebaut, een internationaal bedrijf, nu in Zwitserse handen, maar waarvan de productie nog steeds plaatsvindt in het Oost-Vlaamse Wieze.
Brussel heeft zijn faam vooral te danken aan pralinefabrikanten als Godiva, Neuhaus en Corné. De echte “brusselse touch” is echter te vinden bij chocolatiers in hartje Brussel, zoals Frédéric Blondeel, Laurent Gerbaud en Pierre Marcolini, waarschijnlijk onze beste ambassadeur in het buitenland. “Vandaag exporteren we meer dan 40% van onze productie, voornamelijk naar Aziatische landen, maar ook naar Frankrijk en Engeland,” zegt Marcolini. “Wat onze buitenlandse klanten altijd verbaast, is dat onze ganse productie in onze enige werkplaats in Haren geconcentreerd blijft.”
Pierre Marcolini is er trots op dat het label “Brussel” op zijn dozen pronkt, maar vreest dat de chocoladesector in België te veel op zijn lauweren rust. “Momenteel werkt een grote groep Fransen zeer actief aan degustatiechocolade. Daartegen concurreren is ingewikkeld, vooral omdat de Fransen veel investeren in opleiding, onderzoek en ontwikkeling. We raken voorbijgestreefd. België loopt ver achter op het gebied van innovatie. De sector moet nieuw leven worden ingeblazen, zeker wat betreft opleiding en vorming.”
2. Bier: super dynamische micro-brouwerijen
©Getty
Belgisch bier wordt in het buitenland nogal vaak herleid tot Jupiler en Stella. Deze Inbev producten zijn echter niet de enige die internationaal een prominente plaats innemen. Ook de trappisten- en degustatiebieren doen het schitterend. Precies deze sector kent vandaag een ware opleving in Brussel. Vijftien jaar geleden was Cantillon de enige brouwerij in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Er kwam een nieuwe impuls in 2003 met de oprichting van de Brasserie de la Senne. Kort daarop waagden ook andere starters hun kans, waaronder de nanobrouwerij Hermitage, En Stoemelings en het Brussels Beer Project, gevestigd in de Dansaert wijk. “Onze export neemt elk jaar toe, tot 30% van onze omzet in 2017”, zegt Olivier de Brauwere, oprichter van het Beer Project. “We richten ons momenteel op drie markten: Frankrijk, Nederland en Japan. Wij overwegen om in elk land waar we de markt ontwikkelen, een bar op te zetten, waardoor we beter kunnen uitleggen waar we vandaan komen en wat we doen. We willen de bierwereld een modernere en kosmopolitische dimensie geven.”
Wat de Brusselse export betreft, blijft Cantillon bier een referentie, met een uitstekende reputatie op de Amerikaanse markt. Maar ook de producten van de Brasserie de la Senne exporteren vlot. De in Brussel gebrouwde bieren blijven relatief bescheiden in de export van Belgische bieren, maar richten zich tot een markt van liefhebbers. Positief nieuws voor de toekomst van de Brusselse bieren is dat de Brasserie de la Senne net is verhuisd naar een nieuwe productiesite in Tour & Taxis, terwijl het Brussels Beer Project eind 2020 een gloednieuwe brouwerij zal inhuldigen aan het Biestebroeckdok, langs het kanaal in Anderlecht. De productie zou ongeveer 10 miljoen flessen per jaar bereiken!
3. Biofarmaceutische sector: een grote naam en een aantal starters
©Getty
In 2017 bedroeg de totale waarde van de Belgische export van geneesmiddelen en vaccins 40,5 miljard euro! “Dit indrukwekkende cijfer is vooral te danken aan de unieke geografische ligging van België”, verklaart Catherine Rutten, CEO van Pharma.be, de Algemene Vereniging van de Geneesmiddelenindustrie. “Daar zijn vele redenen voor: België biedt toegang tot de buitenlandse markt via een uitgestrekte wegen-, haven- en luchthaveninfrastructuur. Laten we ook de uitstekende diensten van de logistieke partners vermelden: die zorgen voor een optimale distributie van innovatieve behandelingen.”
Vanuit de 31 productiesites op zijn grondgebied exporteert ons land naar Europa en vooral naar de Verenigde Staten, een van de belangrijkste partners van België met 17,2% van de export in 2017. Een van de grootste bedrijven in de biofarmaceutische sector is UCB Pharma, dat onderzoek en marketing van farmaceutische en biologische producten ontwikkelt. De hoofdzetel is nog steeds gevestigd in Brussel, meer bepaald in Anderlecht. Een van de innovaties is de lancering in 2006 van de eerste patch voor de behandeling van de ziekte van Parkinson. In 2008 lanceerde UCB Pharma een geneesmiddel voor de behandeling van de ziekte van Crohn. De andere bijzonderheid in Brussel is de opkomst van startende ondernemingen en de verdere groei van gevestigde bedrijven, die zowel actief zijn in de ontwikkeling van geneesmiddelen als in al wat om en rond de farmaceutische sector draait.
Zo bv. Ansell Healthcare en Sterop Overseas, in Anderlecht. De eerste ontwikkelt medische handschoenen en gezichtsmaskers voor laboratoria. En de tweede verkoopt voedingssupplementen, cosmetische en hygiëneproducten, specialiteiten en andere farmaceutische producten. In Sint-Pieters-Woluwe biedt Fishertrade van zijn kant producten aan om de immuniteit te verbeteren of de botten en gewrichten te versterken. Laten we echter vermelden dat er ook in Waals-Brabant starters gevestigd zijn die focussen op farmaceutische en medische innovatie.
4. Engineering: grootschalige internationale projecten
©Getty
De Belgische expertise in engineering is wereldbefaamd. Grote Belgische bedrijven zijn over de hele wereld actief, maar vaak is alles in Brussel begonnen. Zo bijvoorbeeld Tractebel: het bedrijf, nu eigendom van Engie maar nog steeds in Brussel gevestigd, ontwikkelt momenteel meer dan 600 infrastructuurprojecten in 84 landen! CFE, onder meer actief op het gebied van maritieme engineering, is uitgegroeid tot een specialist in het uitdiepen van kanalen en havens. CIT Blaton, gevestigd in Schaarbeek, werkt dichter bij huis maar ook op grote schaal. CIT Blaton ontwierp, via zijn dochteronderneming in het Groothertogdom, het Centre de Congrès van Bergen en het hoofdkantoor van BGL, de Luxemburgse dochteronderneming van BNP Paribas.
TPF, een ander toonaangevend ingenieursbureau, gevestigd in Vorst, is sinds de oprichting in 1991 snel uitgegroeid tot een internationaal opererend bedrijf! “We hebben grote projecten in België, maar de overgrote meerderheid van onze activiteiten concentreert zich in het buitenland”, zegt Thomas Spitaels, directeur van TPF. “Van de 4200 mensen die we tewerkstellen, woont slechts 5% in België. Wij zijn aanwezig in 49 landen. Er zijn zeer goede ingenieurs in België, maar onze richtlijn is om dochterondernemingen in het buitenland te ontwikkelen door het inhuren van lokale ingenieurs.” Bij de voornaamste expertisegebieden van TPF horen bv. vervoersnetwerken, zoals spoorwegen en openbaar vervoer (metro). Het bedrijf ontwikkelt o.a. grote projecten in Spanje, Algerije, Saoedi-Arabië en Zuid-Amerika. In de Verenigde Staten ontwerpt het een deel van de nieuwe Californische hogesnelheidstrein.
Vandaag stellen we vast dat grote ingenieursbureaus, zo niet de Belgische deskundigheid, dan toch minstens hun vaardigheden in projectontwikkeling exporteren. Volgens de geïnterviewde experts “moeten Brusselse ingenieursbureaus zich naar het buitenland wenden omdat er in België geen grote projecten meer zijn. Bijna alles is hier al volgebouwd.”
5. Chemie: een versterkte positionering in Brussel
©Getty
Op wereldniveau geldt Solvay ongetwijfeld als een referentie in meerdere activiteiten. Jean-Marie Postiaux, directeur Public Affairs bij Solvay, legt uit dat de Raad van Bestuur twee jaar geleden heeft besloten een flink deel van de onderzoeksactiviteiten in de Brusselse hoofdzetel te concentreren en zich te heroriënteren naar de ontwikkeling van nieuwe lichte materialen, voornamelijk composietmaterialen die gebruikt worden in vliegtuigen en auto’s. “De Raad van Bestuur van Solvay was dan ook van mening dat Brussel de spil van deze activiteit kon zijn. Ten eerste door de aanwezigheid van hoogstaande onderzoekscentra rond Brussel: ULB, VUB en de universiteiten van Gent, Leuven, Louvain-la-Neuve en Luik. Ten tweede omdat Brussel centraal ligt in het noordwestelijk Europees ecosysteem, waar innovatie hoog scoort in deze specifieke domeinen.” Deze twee redenen rechtvaardigden voor de groep de oprichting van een gebouw van 40.000 vierkante meter. Het zou er eind 2021 in Neder-Over-Heembeek moeten staan. Alle werknemers van Solvay zullen in dit gebouw werken, terwijl ook andere bedrijven en starters actief in deze sector, zich op de site zullen vestigen. Door deze verschuivingen versterkt Solvay zijn leiderschap in de chemie van lichte materialen.
Niet alleen Solvay blinkt uit op het gebied van de chemie in Brussel. Zeker ook het vermelden waard zijn onder meer Chemical Partners, een in Molenbeek gevestigde leverancier gespecialiseerd in gespoten coatings, en Univar, een Amerikaans bedrijf met meer dan 85 jaar ervaring in de levering, het beheer en de productie van chemische producten. Univar Benelux is in Anderlecht gevestigd.