Opnieuw succesvol na een mislukking

In 2018 vroegen 3.102 Brusselse ondernemers het faillissement aan (in heel België ging het om 11.000 bedrijven). Ondanks de hoge aantallen zit dit onderwerp nog in een taboesfeer. Voor die mentaliteitsverandering organiseerde reStart een openhartige avond met Isabelle Arpin. 

Wij weten hoe we met succes moeten omgaan, maar voor een mislukking beschikt niemand over een gebruiksaanwijzing. Toch is mislukken menselijk. Het doet deugd om dat goed te beseffen. Sinds maart 2017 schreven al 160 deelnemers zich in voor het reStart-programma (zie kaderstukje). Meer dan de helft van hen ging opnieuw aan de slag als ondernemer en/of loontrekkende. Want daar gaat het om: je mislukking leren aanvaarden om met hernieuwde kracht zo snel mogelijk uit het dal te klauteren. 

De bekende chef Isabelle Arpin levert daarvan het perfecte voorbeeld: “Je kunt op allerlei manieren met een faillissement te maken krijgen. Ik ben zelf niet failliet gegaan, maar wel het restaurant waarin ik werkte. Psychologisch was dat voor mij een harde noot om te kraken. Je merkt dat mensen je anders bekijken, je sociale leven lijdt eronder, je zelfvertrouwen krijgt een deuk. Niet gemakkelijk.” Het leven heeft Isabelle Arpin niet gespaard, maar daar is ze sterker uit tevoorschijn gekomen. Zij trok de juiste lessen uit de tegenslag en stond al heel snel weer op eigen benen. Zij vertelt enthousiast: “Ik geloof dat het restaurant op 13 december failliet werd verklaard en op 19 februari ging aan de overkant van de laan al een gloednieuw restaurant open, dat nu ook onze eigendom is.” Toch geeft Isabelle toe dat ze geen geboren onderneemster is. “Ik voelde mij goed waar ik zat, rustte een beetje op mijn lauweren. Maar ik was niet vrij. Ik had veel moed, een beetje geld en kreeg steun van mijn omgeving. En het was een goed idee om heel snel te handelen. Ik had het geluk dat het team mij gevolgd is, mij bijstaat en nu functioneert als een goed geoliede motor!” En Isabelle Arpin is ongetwijfeld de brandstof voor die motor. 

Op tijd stoppen 

In alle transparantie over je ervaring praten geeft je het gevoel dat alles mogelijk is, vooral na een faillissement. Welke moeilijkheden ervaren ondernemers die er noodgedwongen het bijltje moeten bij neerleggen? Alle experts zijn het erover eens: wanneer een ondernemer de eerste alarmsignalen krijgt, kan hij geen afstand nemen en werkt hij koppig verder, soms zelfs heel alleen. “Wanneer ondernemers met ons contact opnemen is het in 50% van de gevallen te laat. Het bedrijf heeft dan geen overlevingskansen meer. Terwijl er wel degelijk herstelprocedures bestaan die bedrijven duurzamer maken”, zegt Jean-Pierre Riquet, jurist, fiscalist en expert van het Centrum voor Ondernemingen in moeilijkheden (COm)1.  

De bedrijfsleider van een KMO is tegenwoordig een tovenaar die niet alleen zijn product door en door kent, maar ook heel diverse vaardigheden beheerst. “Als hij onvoldoende afstand neemt, stopt hij altijd te laat. Hij heeft geen duidelijk beeld van de echte situatie van zijn zaak”, zegt Alain Henderickx, curator en advocaat gespecialiseerd in handels- en vennootschapsrecht. 

Nochtans volstaat soms een beetje gezond verstand om moeilijkheden te vermijden. Je hebt om te beginnen een goed onderbouwd financieel plan nodig om te starten. Dat vermeldt je cashflowbehoefte: hoeveel geld moet je verdienen om geen verlies te boeken. Dat bevestigt ook Philipp Oosterlincks, consultant, deskundige in ondernemerschap en vrijwillig medewerker bij de Vlaamse organisatie Dyzo: “Een ondernemer in moeilijkheden hoopt vaak tegen beter weten in. Als ik hem vraag of hij zichzelf nog een loon uitkeert, luidt het antwoord ‘neen’. Dat is een eerste alarmsignaal dat de ondernemer verwaarloost.” Je moet je ook goed omringen, zegt Alain Henderickx: “Als starter moet je terugvallen op een team: je boekhouder, een jurist enz. Te veel ondernemers bekijken hun erelonen als kosten, terwijl het investeringen zijn. Door regelmatig met hen te overleggen krijg je een heldere kijk op je bedrijf en vermijd je ernstige problemen.” Isabelle Arpin is het daarmee eens: “Met enige overdrijving kan ik zeggen dat ik vaker met mijn boekhouder bel dan met mijn moeder. Als ik ergens aan twijfel, bel ik hem. Ik wil zekerheid en nu al rekening houden met momenten waarop het minder goed zal gaan.” Anticiperen op moeilijkheden betekent ook andere oplossingen vinden dan een faillissement. Denk aan het bedrijf overlaten of vereffenen. 

Elke moeilijkheid biedt kansen 

Ondernemers die failliet zijn gegaan, houden daar meestal vier trauma’s aan over: zakelijk, financieel, sociaal en persoonlijk. “Maar elk moeilijk moment biedt ook kansen”, benadrukt Jean-Pierre Riquet. “Een programma als reStart legt die kansen bloot en toont concrete uitwegen. Een faillissement is geen mislukking, maar een fase in een proces.” In de Belgische wetgeving zitten trouwens hulpmiddelen voor gefailleerden: de kwijtschelding van schulden en het overbruggingsrecht. Het eerste betekent dat van elke zelfstandige die als natuurlijke persoon zijn activiteit uitoefent en failliet is gegaan, de restschulden worden kwijtgescholden die hij heeft gemaakt voor de goede werking van zijn activiteit. Hij mag dus met een schone lei herbeginnen. Het overbruggingsrecht biedt zelfstandigen die als natuurlijke persoon werken en hun activiteit stopzetten, onder bepaalde voorwaarden gedurende maximaal 12 maanden een sociaal inkomen. 

Nadat een ondernemer een faillissement heeft aangevraagd, heeft hij de natuurlijke reflex om zich schuldig te voelen, contact met relaties te verbreken en boos te zijn. Maar om dezelfde fouten te vermijden is vooral een scherpzinnige analyse vereist. “Je moet de realiteit onder ogen zien zonder iemand anders de schuld te geven. Wie wil herbeginnen, moet durven analyseren waarom het is misgelopen. Jezelf kritisch bekijken, maar zonder jezelf te pijnigen”, zegt Alain Henderickx. Vervolgens de tijd nemen om een nieuwe activiteit als ondernemer te starten. “Je moet het verleden achter je kunnen laten”, benadrukt Philippe Oosterlincks. “Als je te snel herbegint, zet je je te hard in en riskeer je opnieuw dezelfde fouten te maken.” En om niet in een depressie weg te zinken, heb je de steun van anderen nodig. “Je moet jezelf heruitvinden, persoonlijk en professioneel. Een tijdje voor iemand anders werken kan helpen om afstand te nemen, na te denken over de richting die je wil uitgaan enz.”  

Elke ondernemer kan vroeg of laat met een faillissement te maken krijgen. Je activiteit stopzetten is menselijk. Dat zegt ook Tarik Hennen, digital consultant bij Beci, die zelf herhaaldelijk dicht bij een faillissement kwam: “Uiteindelijk is een faillissement maar een juridische procedure om mensen te beschermen.” Vergeet niet dat angst om te mislukken gezond is. Dit beseffen en met anderen delen is heilzaam. 

Van links naar rechts: : Isabelle Arpin, Jean-Pierre Riquet, Alain Henderickx , Philipp Oosterlincks