[Coproductie] Tijdelijk gebruik, een van de manieren waarop de stad van morgen vorm krijgt, biedt heel wat nieuwe perspectieven voor Brussel. Grote stadsontwikkelingsprojecten zijn werken van lange adem en de ruimten staan daarbij lang leeg. Niet zo bij tijdelijke bezettingen: die voldoen aan de onmiddellijke noden van actoren die op die plek dynamiek willen brengen. We gaan wat dieper in op de mogelijkheden van tijdelijk gebruik en op de uitdagingen waarmee openbare ontwikkelaar citydev.brussels[1], een van de pioniers ter zake, te maken heeft.
Als je een verlaten site activeert, dan bevorder je een overgang, positioneer je het toekomstige project en geef je er een voorproefje van. Je verzekert ook het onderhoud en de beveiliging van het goed en je drukt de kosten van de leegstand. Maar bovenal kom je tegemoet aan behoeften. Behoeften van wie een vernieuwend project draagt en daar goedkope ruimten voor zoekt, en behoeften van bewoners die staan te popelen voor dat soort initiatieven. De eerste experimenten hadden bijna iets van kraken. De projecten van vandaag hebben structuur. De collectieven die ze beheren, zijn de gesprekspartners die de eigenaar heeft gekozen om de “ondergebruikers” van een site te coördineren en samen te brengen onder hun verantwoordelijkheid. Samen onderhouden ze de site enkele jaren in afwachting van de herontwikkelingswerken. Het sprekendste voorbeeld daarvan voor openbare ontwikkelaar citydev.brussels is momenteel Studio CityGate in Anderlecht.
© Entrakt sprl-bvba
Projecten voor tijdelijk gebruik[2] in een omvangrijke ruimte zijn erg divers: iedere gebruiker heeft zijn persoonlijke project, maar iedereen bevordert ontmoetingen met elkaar en met de buurt.
Ateliers, skateparken, klimzalen, indoorvoetbalterreinen, schrijvers, juwelenontwerpers, ambachtslui, ondernemers, concerten, bars, foodtrucks, gedeelde tuinen en andere activiteiten zorgen samen voor sfeer en een communicatieve energie die waarde toevoegt. De ambitie gaat dus heel wat verder dan gewoon leven brengen in een gebouw in afwachting van de herontwikkeling.
Tijdelijk gebruik is tegelijk een zegen en een vloek. Na het eerste enthousiasme voor de tijdelijke invulling rijzen al snel de vragen die deze nieuwe niche met zich meebrengt. Er is momenteel namelijk geen enkel wettelijk (lees: stedenbouwkundig) kader. Het is dus een evenwichtsoefening tussen het idee van het algemeen goed beschikbaar stellen aan een collectief, en de realiteit van de verantwoordelijkheden van de eigenaar, die, zonder winst te bejagen, toch ook zijn leegstandskosten wil drukken.
Is er een stedenbouwkundige vergunning nodig voor de miniwerkzaamheden die gepland worden op een verlaten site, of om een industrieterrein te herbestemmen tot collectieve of culturele voorzieningen? Moet de brandweer nagaan of de plek wel veilig is? Wie is er verantwoordelijk bij problemen? Wie staat er in voor de verzekeringen, de lasten …?
© Entrakt sprl-bvba
Die vragen worden deels beantwoord in de precairebezettingsovereenkomsten die de eigenaar en de gebruikers of de beheerder van de site met elkaar sluiten. De betrokkenheid van de gemeente speelt ook een grote rol.
Bovendien heeft het Brussels Gewest beslist om wettelijke regels te bepalen en een tijdelijkebezettingsvergunning in het leven te roepen, met vereenvoudigde, kortere procedures, waarbij de buurtbewoners worden betrokken, vooral wanneer het project een voorsmaakje is van wat komen zal of wanneer het in een van de prioritaire ontwikkelingswijken van het gewest ligt.
Te veel professionaliseren maakt tijdelijk gebruik kapot, maar het niet organiseren is net zo nefast, want dan neemt niemand zijn verantwoordelijkheid. In dat opzicht zal de aanpassing van de reglementering een belangrijke stap zijn om zoveel mogelijk de voorbijgaande, experimentele filosofie achter dit soort projecten voor te staan.
Meer weten?
- Ontdek de tijdelijke bezettingen van citydev.brussels op de website
- Neem deel aan Open the Gate, een festival dat de tijdelijke community van Studio CityGate organiseert op 3, 4 en 5 mei in CityGate II in de Grondelsstraat in Anderlecht.
[1] citydev.brussels, vroeger bekend als de Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappij voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (GOMB), is een publiekrechtelijke instelling. Ze creëert bedrijfsruimten om de economische ontwikkeling en de werkgelegenheid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest te ondersteunen. Ze produceert ook door het gewest gesubsidieerde nieuwbouwwoningen zodat huishoudens met een middeninkomen hun eigen woning kunnen kopen. Tot slot bouwt ze complexe projecten met geconventioneerde woningen, bedrijfsruimten en nog veel meer binnen een en hetzelfde multifunctionele huizenblok. Bedoeling is om zo het weefsel in wijken te herstellen of er een nieuwe dynamiek te brengen.
[2] Precaire bezettingen, tijdelijke invulling, tijdelijk gebruik … Verschillende namen voor een en hetzelfde principe: door hybridisch, veelvormig gebruik activeer je een verlaten site, die openbare of private ontwikkelaars beschikbaar stellen voor innovatie en socio-culturele experimenten tijdens de vaak lange periode tussen de aankoop van de grond en de bouw van het programma waarvoor hij eigenlijk werd gekocht.
.