Duurzame ontwikkeling staat nu hoog op de politieke en wetgevende agenda. Ook voor bedrijven wint die steeds aan belang. Maar hoe begint een KMO eraan? Hier lees je enkele tips en verduidelijkingen om de weg te effenen. Ga je daarna aan de slag?
Philippe Beco
Wat is ESG precies?
Even ter herinnering: ESG verwijst naar de criteria Environment, Social & Governance (milieu, maatschappij en bestuur). Die worden ingezet om de bijdrage aan duurzame ontwikkeling in de strategie en de werking van ondernemingen te meten. Zo meet het milieucriterium het directe of indirecte effect van de activiteit van de onderneming op het milieu via haar uitstoot van broeikasgassen, energieverbruik en preventie van milieurisico’s. Het sociale criterium peilt naar het effect van de activiteit op de betrokkenen (werknemers, klanten, leveranciers, vakbonden en lokale gemeenschappen), namelijk op gebieden als diversiteit, gezondheid, veiligheid, de kwaliteit van het sociale overleg en de preventie van dwangarbeid. Het bestuur-criterium heeft ten slotte te maken met de wijze waarop de onderneming wordt bestuurd, beheerd en gecontroleerd. Dit omvat o.a. de rol van de aandeelhouders, de onafhankelijkheid van (en het aantal vrouwen in) de raad van bestuur en het management of nog de bestrijding van corruptie en het witwassen van geld.
Waarom hebben we het hier zo vaak over?
In 2015 keurden 193 landen bij de VN de 2030-agenda voor duurzame ontwikkeling goed. Daarin werden 17 doelstellingen voor duurzame ontwikkeling (DDO’s) vastgelegd die tegen 2030 moeten worden bereikt om armoede uit te bannen, de planeet te beschermen en welvaart voor iedereen te garanderen. In datzelfde jaar werden de akkoorden van Parijs ondertekend, het internationale verdrag over de opwarming van de aarde. Deze politieke impulsen werden vertaald in Europese of nationale maatregelen en wetgeving. En op die manier zijn ze geleidelijk doelstellingen geworden, die steeds hoger staan op de agenda’s van zowel de politieke wereld als het bedrijfsleven. Onder druk van het klimaatvraagstuk en de financiële, sociale en gezondheidscrisissen aanvaarden steeds meer bedrijven openlijk hun sociale rol – en ondernemers hun rol als burger. ESG is daar het gevolg van.
Is een ESG-beleid verplicht voor alle KMO’s?
Vandaag niet. Verwacht wordt dat voor het einde van het jaar een EU-richtlijn inzake duurzaamheidsverslaggeving door bedrijven zal worden gestemd (Corporate Sustainability Reporting Directive – CSRD). De EU-lidstaten moeten die dan tegen eind 2023 in nationaal recht omzetten. De richtlijn zal eerst gelden voor beursgenoteerde ondernemingen en bedrijven die ten minste aan 2 van de volgende 3 criteria voldoen: een balanstotaal van 20 miljoen euro – een netto-omzet van 40 miljoen euro – 250 of meer werknemers. Deze bedrijven zullen op 1 januari 2024, voor het boekjaar 2023, hun eerste op de CSRD afgestemde ESG-verslag moeten indienen. Kleine en middelgrote beursgenoteerde ondernemingen zullen in 2027 moeten beginnen te rapporteren volgens een afzonderlijke en evenredige aangiftenorm voor het boekjaar 2026. Om de overgrote meerderheid van KMO’s te helpen op wie de CSRD niet van toepassing zal zijn maar die zich toch wensen te engageren, zal de Commissie ook na te leven normen voorstellen. Die worden momenteel ontwikkeld.
Ik ben niet verplicht. Waarom zou ik me betrokken voelen?
De afgelopen jaren hebben veel ondernemingen – en dan vooral de grootste – ESG-factoren in hun strategie en verslaggeving opgenomen. Hierdoor beantwoordden ze aan de verwachtingen van hun investeerders en diverse belanghebbenden (klanten, werknemers, enz.), maar ook aan de wettelijke verplichtingen. Tegenwoordig moeten zij steeds vaker hun directe en indirecte effecten op het milieu meten buiten het domein van hun eigen activiteiten. Ze moeten daarom ook rekening houden met de gehele levenscyclus van hun producten en componenten. Zij richten zich dus tot hun klanten en leveranciers, klein en groot, om hun impact te meten en erover verslag af te leggen. Als je op middellange termijn deel wil uitmaken van een productieketen die deze naam waardig is, of als je grote bedrijven onder je klanten wil houden, wordt een ESG-aanpak al gauw onontbeerlijk.
Waarom is beleggen in ESG noodzakelijk? En is het nuttig?
Naast het wettelijke kader en de zakelijke argumenten hierboven bestaan er nog andere zeer goede redenen waarom elke vooruitdenkende ondernemer in ESG zou moeten investeren. ESG draagt immers bij tot waardecreatie want ze verhoogt de prestaties, de commerciële aantrekkelijkheid en de veerkracht van een onderneming. Voor Deep Parekh, oprichter van MakeOurFuture, gaat de efficiënte toepassing van ESG gepaard met een verschuiving van een ‘compliance’-mentaliteit naar een ‘groeikansen’-mentaliteit. Wie de ESG-filosofie en -rapportage volledig toepast, toont zijn klanten en leveranciers de ernst van zijn inzet en versterkt bovendien de banden met bedrijven die deze waarden delen. Ook onderscheidt hij zich zo van zijn concurrenten, bijvoorbeeld door betere milieuprestaties aan te tonen. Meer nog, ESG-denken dwingt de ondernemer om producten en processen te heroverwegen – en dus te innoveren. Nu het steeds moeilijker wordt om talent te werven, is een geëngageerd ESG-beleid bovendien een sterk argument om de jongere generatie kandidaten naar het bedrijf te lokken.
Kan een ESG-inzet mij helpen om overheidsopdrachten of subsidies te krijgen?
Jazeker. Meer nog, ESG zal uiteindelijk een conditio sine qua non worden. Conform de strategie van de regering in de richting van een “shifting economy” die tegen 2050 koolstofvrij zou moeten zijn, dringt Staatssecretaris voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Barbara Trachte erop aan dat iedereen zich engageert. Vanaf 2024, belooft ze, zal het Gewest meer steun verlenen aan ondernemingen die een ESG-aanpak verkiezen. En tegen 2030 zal zij de steun aan degenen die dat niet doen, stopzetten. De beschikbare overheidsinstrumenten – leningen en kapitaalinvesteringen (finance&invest.brussels), aanbestedingsprocedures, diverse steunmaatregelen (Hub Brussels), vestigingsdiensten (Citydev en de Haven van Brussel) of innovatie (Innoviris) – zullen dan anders worden aangewend. De overheden zullen vertrouwen op het publieke en particuliere aanbod aan keurmerken en labels en op ESG-rapportage om voorbeeldige ondernemingen te identificeren, die aldus overheidssteun zullen kunnen genieten. Evenzo zal in de komende jaren bij alle overheidsopdrachten het bewijs van ESG-praktijken ongetwijfeld een van de voornaamste gunningscriteria zijn.
Kan ESG mijn financiering beïnvloeden?
Op termijn wel. De afgelopen maanden zijn nieuwe regels van kracht geworden als gevolg van de Europese MiFID- en IDD-richtlijnen. Deze vereisen dat banken, verzekeringsmaatschappijen en fondsbeheerders duidelijker communiceren over de duurzaamheid van hun financiële producten, en dus van de bedrijven waarin zij investeren. Private equity fondsen raken steeds meer betrokken bij ESG, mede omdat hun klanten erom vragen. Daarom veranderen de fondsen ingrijpend de relatie met de bedrijven waarin ze beleggen door er ESG-prioriteiten in te verankeren, aldus Jessica Peters, ESG-manager van het Argos Wityu-fonds. Voorafgaande beoordeling van specifieke ESG-risico’s en -kansen en voortdurende ESG-ondersteuning en -monitoring (waaronder de eis om jaarlijks de koolstofvoetafdruk te berekenen en een reductieplan na te streven) maken nu deel uit van de toolkit die beleggingsfondsen hanteren om te garanderen dat hun portefeuillebedrijven aan de nieuwe duurzaamheidseisen voldoen.
Hoe verloopt een ESG-proces?
Zoals Isabel Derison, partner bij Grant Thornton, toelicht, gaat het om een langdurige inspanning in verschillende fasen. Je begint best met al je teams bewust te maken van het vraagstuk. Vervolgens stel je een bestuur in. Je definieert dus verantwoordelijken. En je stelt de mensen of structuren aan die belast zijn met de controle. Daarna maak je een overzicht van de belanghebbenden (klanten, leveranciers, investeerders, overheden, enz.). Je gaat een dialoog met hen aan om je plannen af te stemmen op hun verwachtingen en meer te weten te komen over hun eigen externe zaken en milieubeleid. Het resultaat van dit alles leidt tot een belangrijk moment in het proces: de materialiteitsanalyse. Hier identificeer je de ESG-aspecten die een aanzienlijke invloed kunnen hebben op je onderneming, haar activiteiten en haar vermogen om financiële en niet-financiële waarde voor zichzelf te creëren. Dergelijke ESG-aspecten zijn bijvoorbeeld je blootstelling, of die van je leveranciers, aan klimaatrisico’s. Maar je analyse moet ook het effect van je eigen activiteiten op de omgeving gaan meten. In de vierde en vijfde stap moet je doelstellingen bepalen, naast een actieplan om ze te bereiken en een strategie om ze in je huidige processen in te voeren. Ten slotte moet je KPI’s en instrumenten kiezen om je prestaties te meten (bv. het percentage mannen/vrouwen in je personeelsbestand), regelmatig verslag uitbrengen en certificeringen verkrijgen.
Is dit alles niet van het goede te veel voor een KMO? Wie kan mij helpen?
Cruciaal is hier de materialiteit. In de verslaggeving van grote ondernemingen is er soms een overvloed aan goede milieupraktijken, werknemersstatistieken en initiatieven op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen die vaak en neerkomen op verdoezeling of greenwashing. Een goede materialiteitsmatrix geeft duidelijk aan waar je activiteit echt invloed heeft op het milieu en in welke mate je bedrijf er zelf aan blootstaat. Zo kun je je inspanningen, middelen en rapportage beter focussen. In veel dienstverlenende bedrijven zullen de inspanningen bijvoorbeeld in eerste instantie gericht zijn op het energieverbruik van kantoren of bedrijfswagens. De Europese Commissie heeft de European Financial Reporting Advisory Group (EFRAG) opdracht gegeven een eerste reeks ESG-verslaggevingsstandaarden te ontwikkelen. Deze moeten “drempels” vaststellen vanaf welke een onderneming haar impact – of blootstelling – als materieel moet beschouwen.
Bovendien kunnen talrijke spelers je bij je inspanningen steunen. In Brussel helpen bedrijven als Tappio, CO2 Logic, Ecovadis of Greenfish je bij de berekening en vervolgens vermindering van je koolstofvoetafdruk. Consultants stellen basiscalculators voor CO2-emissies – soms gratis – ter beschikking. De grote accountantskantoren, gespecialiseerd in analyse, rapportage en certificering, hebben ook een adviesdienst op het gebied van MVO ontwikkeld. Aan de kant van de overheid wil het Gewest alle Brusselse ondernemingen die dat wensen de mogelijkheid bieden zich aan te sluiten bij de Economische Transitie. Een door hub.brussels gecoördineerde regeling zal dan zorgen voor de nodige financiële steun, opleiding, netwerken en technische ondersteuning.
Hoe lang zal dat allemaal duren?
Jessica Peters benadrukt dat elk ESG-project bij bedrijven die een traject starten, blijft lopen totdat de milieu-, sociale en bestuur-dimensies volledig in hun processen zijn geïntegreerd. Deep Parekh bevestigt dat het proces meer weg heeft van een marathon dan van een sprint – hoe dringend het klimaatvraagstuk ook moge zijn. Evenmin als de gevolgen van de klimaatverandering kan niemand de versnelling van de regelgeving nauwkeurig voorspellen. Het zou best kunnen dat elke onderneming op middellange termijn even regelmatig aan ESG-rapportage-eisen zal moeten voldoen als aan die voor financiële rapportage. Laten we ons dan daar maar zo snel mogelijk op voorbereiden.
Inspiratie halen uit grote groepen
Grote ondernemingen zijn meer zijn blootgesteld aan de verwachtingen van financiële markten, consumenten en wettelijke vereisten. Daarom waren zij ook de eersten die hun ESG-aanpak professionaliseerden. Jaar na jaar bevatten hun mededelingen meer gedetailleerde ESG-verbintenissen, cijfers en actieplannen. De jaarverslagen van de Bel 20-bedrijven geeft een goed overzicht van de verschillende gebieden waarop zij hun inspanningen richten, hun doelstellingen en hoe zij die bepalen, hun actieplannen, hun meetmethoden en hun KPI’s.
ESG Countdown: om bedrijven te helpen
De toepassing van een ESG-beleid (milieu, sociaal, bestuur) is een langdurig proces. Ter ondersteuning van KMO’s en specifiek voor hen hebben Grant Thornton en BECI een reeks maandelijkse webinars opgezet via het CONNECTS-platform. De sessies brengen een aantal deskundigen samen die praktische voorbeelden, tips en ideeën delen en theoretische concepten en methodologische instrumenten toelichten. Het programma maakt deel uit van het initiatief ESG Countdown om een grote gemeenschap van Brusselse belanghebbenden (voornamelijk bedrijven) met elkaar in contact te brengen. https://lnkd.in/e5WZpy4z
