Gebeurtenissen die bedrijven soms moeten ondergaan – zoals het einde van een huurovereenkomst, een herstructurering of, integendeel, een sterke toename van het aantal werknemers – kunnen tot een complete herziening van de werkplek leiden. De kans om voor meer groen te kiezen.
Een bedrijf met enkele duizenden werknemers dat verhuist: het blijft indrukwekkend. Het vertrek van Axa uit het emblematische gebouw dat het bijna 50 jaar lang in Watermaal-Bosvoorde heeft bezet en de overplaatsing naar het centrum ging bij vele Brusselaars dan ook niet onopgemerkt voorbij. Hetzelfde verging BNP Paribas Fortis, dat enkele jaren geleden besloot om een streep te trekken door zijn hoofdkantoor aan de Warandeberg. Behalve de schok die een dergelijke verandering kan veroorzaken, is zo’n verhuizing soms ook de gelegenheid voor een grondige analyse van de dagelijkse werkplek.
Het oude meubilair herverdelen
©D.R De nieuwe hoofdzetel van Axa in de Troonlaan: een passief gebouw.
Axa maakte in dit opzicht duidelijke keuzes. Het bedrijf is erg gehecht aan de levenskwaliteit op het werk en maakte van de verhuizing vanuit Bosvoorde naar het (bijna) hypercentrum van Brussel gebruik om de ecologische voetafdruk van zijn nieuwe locatie aanzienlijk te verbeteren en de topologie van de nieuwe gebouwen volledig opnieuw te configureren. Het begon bij deze grote verhuizing en een reorganisatie van de werkmodus op basis van het flexdesk-concept. “2600 mensen zijn verbonden aan het hoofdkantoor in de Brusselse binnenstad, terwijl we over 1600 werkplaatsen beschikken. We werken daarom met een ratio van 0,6,” vertelt Alain Verheulpen, Local Head of Development Real Asset bij Axa. Dat betekent heel concreet zes stoelen per tien werknemers. Om nog enkele cijfers te geven: vandaag zijn er 400 parkeerplaatsen beschikbaar, terwijl het er op de Vorstlaan nog 1400 waren. Het oude kantoormeubilair werd niet weggegooid: “We hebben het tegen een symbolische som aan onze personeelsleden aangeboden. Daarnaast organiseerden we de herverdeling ervan via de Axa Harten Troef Stichting, evenals via non-profitorganisaties die zich inzetten voor kansarme mensen of mensen met een fysieke beperking.”
Paperless en flexdesk
Minder meubilair en minder auto’s dus. Om nog maar te zwijgen over het stilaan verdwijnende papier als resultaat van het paperless-beleid. De impact op het milieu is belangrijk, ook al bekijkt Axa de heropstart in het stadscentrum eerst in termen van de reorganisatie van het werkparadigma: “Net als de CEO van Axa, die één dag per week thuis werkt, hebben ook de werknemers van het bedrijf geen vaste werkplek (nvdr: de CEO ook niet trouwens). Alles is rond dit essentieel punt gebouwd. Dit concept gaat duidelijk verder dan enkel een flexdesk,” vervolgt Alain Verheulpen.
Het milieu wordt echter niet vergeten: “Het nieuwe hoofdkantoor bij Troon kreeg de certificaten van passiefgebouw en van Breeam Excellent (…). Onze leveranciers volgen alle erkende normen op het vlak van prestaties en duurzaamheid. Lage CO2-uitstoot, de Emas-registratie, de 14001- en EN 15372-normen (nvdr: Europese norm die de vereisten voorschrijft rond de veiligheid, sterkte en duurzaamheid voor alle niet-huishoudelijke tafels), cradle-to-cradle…,” voegt Chloé Tillieux, de woordvoerster van Axa, daar aan toe. Bovendien bezetten fotovoltaïsche panelen een aanzienlijk deel van het oppervlak en ligt het totale verbruik van het gebouw niet hoger dan dat van 8… koffiezetapparaten.
Net als bij Axa krijgt ook bij Elia kantoorapparatuur altijd een tweede leven. De tonnage in het milieurapport van de netbeheerder is in dit opzicht indrukwekkend: in 2016 en in 2017 bood Elia meer dan 3 ton IT-apparatuur een tweede leven dankzij een schenking aan verenigingen. In 2015 was dit zelfs nog drie keer zoveel, meer dan 9 ton. “De apparatuur die we wegschenken wordt eerst nog nagekeken door onze IT-afdeling, die alle Elia-gegevens wist en de nieuwe gebruikers de best mogelijke start wil geven,” zegt Valérie Legat, milieumanager. Hetzelfde geldt voor de meubels en zelfs de mappen. “Onlangs schonken we de meubels aan een non-profitorganisatie in Mont-sur-Marchienne die werkt rond psychische problemen. De mappen die na de massale digitalisering van de administratie nutteloos waren geworden, hebben we aan scholen gegeven,” voegt de manager toe.
Zuinige voorbeeldgebouwen
De aandacht voor het milieu richt zich ook op de gebouwen die de Belgische beheerder van het elektriciteitsnet bezet, en vooral die gebouwen die Elia de afgelopen jaren heeft gebouwd. Zo koos Leefmilieu Brussel het gebouw Nearly Zero Energy Monnoyer, een uitbreiding van de Elia-site in Schaarbeek, uit tot voorbeeldgebouw. Het gebouw is erin geslaagd om energieprestaties te combineren met de sociale, economische, stedelijke, menselijke en ecologische context (nvdr.: het is ontwikkeld op een terrein van 3 hectare, dat voorheen vervuild was en werd bedekt met een dichte plaat). Het ontving ook een Breeam-certificaat (minder veeleisend in termen van minimumdrempels) maar zou waarschijnlijk gemakkelijk een HQE-certificaat kunnen krijgen. Dit is een Franse norm die, volgens de professionals uit de industrie, strenger is en met name rekening houdt met de gezondheidsaspecten van de gebruikers.
De herontwikkeling van de gebouwen en de werkruimtes van Axa en Elia hebben gemeen dat ze een aanzienlijke blijvende verbetering betekenen omdat ze steunen op een relatief groot gebruiksoppervlak. Hetzelfde geldt voor het gebouw dat Leefmilieu Brussel bezet op de site van Tour en Taxis, voor de nabijgelegen incubator Greenbizz of voor het nieuwe hoofdkantoor van BNP Paribas Fortis. Het gaat om meer dan 30 000 m² in het geval van Axa Troon, bijna 100 000 m² voor BNP Paribas Fortis en 16 000 m² voor Leefmilieu Brussel. Veel meer dus dan de 500 tot 1000 m² waar een diensten-KMO in Brussel in zou investeren. In dit geval lijkt de beschikbare ruimte echter grotendeels het succes te bepalen van de duurzame herconfiguratie van een werkruimte.
De vergadertafel van Geert Bourgeois
©D.R. Vlaams minister-president Geert Bourgeois heeft een vergadertafel laten ‘herconfigureren’.
NNOF (Nearly New Office) bevestigt ons dit fenomeen. Het bedrijf ligt in Vilvoorde en is geboren uit een diversificatie door het verhuisbedrijf Your Mover. Het verzamelt verouderde of ongeschikt geworden kantoorapparatuur en-materiaal om die daarna letterlijk te sublimeren. Het resultaat zijn mooie en goed doordachte kantoormeubelen, die bovendien een steentje bijdragen in de strijd tegen de verspilling van grondstoffen: bijna al het verzamelde materiaal wordt opnieuw gebruikt. “We maakten onlangs een grote vergadertafel op vraag van Vlaams minister-president Geert Bourgeois. We hebben de tafel vergroot, de bestaande basis gepolijst en gewaxt en vervolgens voorzien van een nieuwe laag zwart laminaat waarop we elektrificatieboxen hebben geplaatst,” legt Anne Lenaerts uit. Wanneer we de directrice marketing van NNOF vragen hoe toegankelijk dit soort diensten zijn voor kleine structuren, neemt ze geen blad voor de mond: “Wanneer een KMO ons iets dergelijks verzoekt, dan moeten we ze naar meer aangepaste oplossingen doorverwijzen (…). Dit soort aanpak vereist inderdaad veel denkwerk en een grondige analyse, en dus ook financiële middelen”. Voor degenen die niet over een groot budget beschikken maar die toch belang hechten aan de ecologische dimensie van hun werkruimte, biedt de tweedehandsmarkt ook een – zeer lovenswaardige – oplossing. Er bestaan veel opties: de aanbiedingen op het HuBu-platform (Human Business), de tweedehandswinkel voor kantoormeubilair van Oxfam in Anderlecht, de zoekertjes van de site 2dehands.be …