De gevolgen van de klimaatverandering vormen nu een ernstige bedreiging voor steden en hun ondernemingen. Erger in elk geval dan de kosten van cyber-aanvallen of de nochtans reële gevaren van pandemieën als H5N1, in 2004.
Een studie verricht door Lloyd’s, de referentie bij uitstek inzake actuariële aangelegenheden, bracht aan het licht dat het grootste risico waaraan Brussel en verscheidene andere grote Europese steden worden blootgesteld, niets te maken heeft met financiële crises, met pandemieën zoals H5N1 of de terugkeer van ziekten zoals mazelen of tuberculose, maar wel met … overstromingen en, ruimer gezien, de gevolgen van de klimaatverandering. De verzekeraars integreren zulke verstoringen voortaan in hun risicomanagement, vertelde ons enkele maanden geleden de CEO van Ageas.
In 2018 schatte Lloyd’s de risico’s in verband met overstromingen op bijna 250 miljoen dollar, hoger dus dan de financiële risico’s (230 miljoen dollar) en de schade aangericht door cyber-aanvallen (ook 210 miljoen dollar). Over een paar weken verschijnt de nieuwe index van Lloyd’s en zullen we weten in hoeverre de situatie is veranderd … of verslechterd. In ieder geval is het duidelijk dat gezien het aantal rampen dat barre weersomstandigheden recent hebben veroorzaakt, er nog veel werk aan de winkel is.
Overstroombare gebieden
In Brussel zijn de beleidsmensen zich bewust geworden van de noodzaak om zulke extreme fenomenen goed te begrijpen, al kunnen we ze niet afwenden. “We hebben een kaart opgesteld van de gebieden met een overstromingsrisico”, vernemen we van Leefmilieu Brussel. “Het is een soort kadaster van gebieden waar overstromingen zich kunnen voordoen, enerzijds op basis van wetenschappelijk vastgestelde informatie, en anderzijds aan de hand van waarnemingen van de Brusselse Hoofdstedelijke Dienst voor Brandbestrijding en Dringende Medische Hulp (DBDMH), het Rampenfonds en Vivaqua.”
Stroomopwaarts, aan de kant van het rioleringsnet, is de situatie niet rooskleurig. De toestand van de 2.000 km riolering is onvoldoende bekend, het dubbele rioleringssysteem dat regenwater en afvalwater moet scheiden is bijna nergens aanwezig en de dichtheid van de leidingen is vaak zeer betrekkelijk. Naast de ineenstortingen die zich de jongste jaren hebben vermenigvuldigd, kan de slechte staat van de leidingen de gevolgen van ongewoon hevige neerslag verergeren. En wij weten wat dit kan betekenen.
Regenplan
Sinds 2008 is het Gewest consequent opgetreden met de uitvoering van het Regenplan, bovendien aangevuld met een coördinatieplatform dat de verschillende beheerders en spelers van het waterbeleid in het Gewest samenbrengt. Twee jaar voordien, in 2006, werd zelfs de installatie van regenwatertanks verplicht gesteld voor alle nieuwbouw.
Naast het dubbele afwateringssysteem, waaraan het Gewest nu veel belang hecht, worden nu ook andere doeltreffende maatregelen genomen, stroomafwaarts uiteraard, maar ook steeds vaker stroomopwaarts. Premies stimuleren voortaan de installatie van groene daken en de aanleg van waterdoorlatende oppervlakten in parkeerzones. De tijd dringt: tussen 1955 en 2006 is het percentage waterdichte bodemafdekking gestaag toegenomen van 27 naar 47%. Vandaag ontstaat er een beweging in tegenovergestelde richting, waarbij beton stilaan de plaats ruimt voor waterdoorlatende alternatieven.
Het Gewest tracht de Brusselaars te verzoenen met rivieren. Die waren een eeuw geleden nog sterk aanwezig en zijn nu aan een flinke terugkeer begonnen: “Ziedaar het blauwe netwerk waarmee we geleidelijk de regenval beter zullen kunnen beheren door water opnieuw in de stad te integreren. Op die manier scheiden we afvalwater van schoon water, gaan we voor sterker waterdoorlatende bodems daar waar we vroeger beton goten, en zorgen we voor een betere controle op waterstromen, mede dankzij groene daken en het opvangen van regenwater in tanks.”
Serious game
Vandaag maakt het Overstromingsrisicobeheerplan (ORBP) integraal deel uit van het Waterbeheerplan voor de periode 2016 tot 2021. Onlangs onderscheidde de Stad Brussel zich op een originele manier door de lancering van EcoRun, een ‘serious game’ die bewustmaakt voor de risico’s die gepaard gaan met overstromingen, voor de vorming van hitte-eilanden en, meer in het algemeen, de kwetsbaarheid van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voor de gevolgen van de opwarming van de aarde. De ambitie: 40% minder uitstoot en de eigen productie van hernieuwbare energie voor 27% van het verbruik.
Bart Corijn neemt deze klimaatrisico’s zeer serieus. Binnen de vereniging The Shift tracht hij de steden, de gemeenten en de openbare instellingen ervan te overtuigen hun beleggingen terug te trekken uit fossiele brandstoffen, die verantwoordelijk zijn voor de opwarming van de aarde. Bart weet waar hij het over heeft: een paar jaar geleden werkte hij bij een grote bank, en daarna ook als risicomanager. Tegenwoordig leidt hij een groep institutionele beleggers, verzekeraars en pensioenfondsen, die een terugtrekkingsbeweging overwegen. Het woord ‘desinvestering’ neemt hij echter niet in de mond. Bart hanteert veel liever de term ‘klimaatvriendelijke investering’.
© Belga. Voorbeelden van recente maatregelen: de aanleg van regenwaterbekkens, zoals hier in de Struykbeekvallei.
Triodos, de duurzame bank
De wil om zich af te keren van risicovolle investeringen kenmerkt eveneens de ‘groene bank’ Triodos, die door de Nederlander Peter Blom werd opgericht. Triodos is in Brussel, in het hart van de Marollenwijk gevestigd en staat zowel open voor particulieren als voor bedrijven. Sinds haar oprichting heeft de bank zich voortdurend afgewend van ondernemingen die rechtstreeks maar ook indirect schade kunnen toebrengen aan het milieu en aan onze planeet. Ze stelt het geld dat haar wordt toevertrouwd ten dienste van de financiering van ondernemersprojecten die bijdragen tot een positieve en duurzame verandering.
De bank wil zich ethisch opstellen en verbiedt daarom leningen aan bedrijven in sectoren als tabak, kansspelen, bonthandel, activiteiten die schadelijk kunnen zijn voor het milieu, de wapensector enz. Een concreet voorbeeld: via Triodos vond de duurzame vastgoedontwikkelingsmaatschappij Ethical Property Company verscheidene financieringen waarmee ze de prachtige Mundo-B in Elsene kon oprichten. Daar worden alle principes toegepast die een stad veerkrachtiger kunnen maken, in het bijzonder een regenwaterreservoir van 30m³ om alle toiletten van het gebouw te spoelen.
Vervloekt gazon
In Brussel onderscheidde eco-ondernemer Louis De Jaeger zich onlangs met een sensibiliseringscampagne over wat ooit het gazon van het Atomium was. Om deze door de winter verwoeste groene voorziening nieuw leven in te blazen, stelde hij voor om het gewone gras te vervangen door groene beplantingen, bloemen en zelfs een appelboom. Dit biedt twee voordelen: het vergroot het vermogen van de bodem om neerslag op te nemen en draagt bij tot de biodiversiteit.