De vermenigvuldiging van vrijhandelsovereenkomsten tussen de Europese Unie en haar handelspartners gaat voor internationaal actieve ondernemingen gepaard met douanevoordelen op een steeds groter aantal buitenlandse markten. Als gevolg van de toenemende instabiliteit zou de situatie in de wereld deze positieve ontwikkeling echter kunnen dwarsbomen.

De toetreding van de overgrote meerderheid van de landen tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO) verzekerde bedrijven een minimale toegang tot de markten. Sommige regeringen zetten een stap verder met een extra verlaging van de tarifaire en niet-tarifaire belemmeringen op import, via bilaterale en regionale overeenkomsten: de zogenaamde vrijhandelsovereenkomsten (VHO).

De Europese Unie doet hier vlijtig aan mee. Doorheen de jaren sloot ze meer dan 40 handelsovereenkomsten in de ganse wereld. Recente gebeurtenissen (Brexit, de uiteenlopende resultaten van de Europese verkiezingen of de nieuwe onderhandeling van handelsovereenkomsten die de Amerikaanse president Donald Trump aankondigt) bedreigen de toekomst van vrijhandel. Ook het voortbestaan en de beveiliging van de markttoegangen, waar de VHO’s borg voor staan, komen in opspraak. Wereldwijd kampen de ondernemingen met nieuwe beperkende maatregelen: niet-tarifaire belemmeringen en handelsbeschermingsmaatregelen. Terwijl de ondertekening van nieuwe VHO’s toegang zou moeten verschaffen tot nieuwe markten en het handelsverkeer bevorderen, bemoeilijkt de huidige politieke situatie (o.a. het netelige vraagstuk van de respectieve bevoegdheden van de Europese Commissie en de nationale parlementen) de inwerkingtreding van de overeenkomsten.

De Europese Unie wil verder negotiëren om de toegang tot de markten en de reglementaire samenwerking te verbeteren. Onderhandelingen zijn aan de gang, onder andere in Azië, Zuid-Amerika en vanzelfsprekend, de Verenigde Staten. De uitzichten voor inwerkingtreding zijn echter onzekerder geworden en de goedkeurende ondertekening zal waarschijnlijk gevoelig meer tijd in beslag nemen.

Een braakliggend potentieel

Ondernemingen die internationaal actief zijn – voor hun inkopen, hun verkoop of door hun productiesites – willen meer dan ooit weten welke risico’s en kansen gepaard gaan met deze verschuivingen.

Voordeel halen uit vrijhandelsovereenkomsten vereist een prospectieve en strategische aanpak waarmee ondernemingen kansen identificeren en risico’s voorkomen. De ondernemingen kunnen zich voorbereiden door een grondige analyse van de impact van zulke overeenkomsten op hun bevoorradingsketen, mede door onderzoek op de commerciële stromen en de trends van de markten.

De EU heeft al meerdere overeenkomsten toegepast, waar de economische spelers voordeel uit halen: o.a. met Zwitserland, de EFTA-landen, landen van het Middellandse Zeegebied, de Balkan, Oost-Europa, Centraal Amerika en Afrika, naast Korea, Canada en onlangs Japan. Toch wordt het potentieel van deze overeenkomsten niet volledig benut. Door gebrek aan informatie over de nodige formaliteiten om de verlaging of de afschaffing van rechten te verkrijgen, missen heel wat ondernemingen aanzienlijke invoer- en uitvoerkansen.