Typ even ‘SmartMove’ in je zoekmachine! Zo ontdek je de toekomstige Brusselse belasting per gereden kilometer op alle voertuigen die zich in onze 19 gemeenten verplaatsen. Wij ontmoetten Sven Gatz, Brussels minister van Financiën en Begroting. Hij is belast met de uitvoering van dit project, dat grotendeels door Europa wordt gesubsidieerd (ter hoogte van 51 miljoen euro).
Onze hoofdstad gezelliger, gezonder en welvarender maken voor wie er woont, werkt en op bezoek komt: zie daar de stad van morgen die de nieuwe Brusselse regering zich in haar Gewestelijke Beleidsverklaring 2019 tot doel heeft gesteld. De vermindering van het autoverkeer in onze hoofdstad maakte deel uit van dit akkoord, namelijk om het milieu te beschermen.
De socialisten, de groenen, Défi en de Vlaamse liberalen hebben daarom het plan GoodMoveingevoerd. Concreet: 30 km/u-zones, voetgangerszones en fietspaden langs de hoofdwegen, naast veranderingen van rijrichting in vele straten om het doorgaand verkeer om te leggen en bepaalde wijken weer wat rust te gunnen.
Ondertussen arriveert ook SmartMove, een belasting om in Brussel te mogen rijden. Maar in plaats van een tol aan de invalswegen van de stad, koos de Brusselse regering voor een bijzonder vernieuwend systeem van heffing per afgelegde kilometer.
SmartMove doorloopt momenteel een testfase. De app is namelijk nog in ontwikkeling. De modaliteiten moeten worden uitgewerkt. Het juridisch kader is in de maak en een grote hoeveelheid apparatuur (waaronder ongeveer 600 camera’s met nummerplaatherkenning (ANPR)) moet nog worden aangeschaft.
Waarom komt er een belasting op autorijden in Brussel?
Sven Gatz: “Brussel is een van de steden met de zwaarste verkeersoverlast ter wereld. Als je in de file staat, ben je per dag als bestuurder al gauw 45 minuten kwijt. Volgens de OESO komt dit overeen met een economisch verlies van 1 tot 2% van het BBP. Voor Brussel betekent dit tussen 850 miljoen en 1,7 miljard euro. Maar als we ons verkeer met slechts 15 tot 20% terugschroeven, zou er van al dit gedoe geen sprake meer zijn. Het volstaat dat iedereen maar één dag per week minder in Brussel rijdt.
Wat is SmartMove?
Sven Gatz: “Eerder dan een tol bij de ingang van de stad gaven we de voorkeur aan een intelligente autobelasting die niet langer berust op het bezit van een wagen maar op het gebruik ervan. Iedereen betaalt naargelang het tijdstip waarop hij zijn auto gebruikt en het aantal kilometers dat hij of zij aflegt. De belasting is bijvoorbeeld niet van toepassing in het weekend of op feestdagen. Je hoeft ook niet te betalen als je tussen 19 en 7 uur ‘s anderendaags in Brussel rijdt. Het zal je echter meer kosten als je in periodes van zware verkeersoverlast rijdt (tussen 7 en 10 uur en tussen 15 en 19 uur), dan in periodes van lichte overlast (tussen 10 en 15 uur).”
Hoeveel zal deze belasting bedragen?
Sven Gatz: “De prijzen liggen nog niet definitief vast. Maar het minimumbedrag dat per dag moet worden betaald is de prijs van een metrokaartje, dus ergens tussen 2,5 en 3 euro. Het maximumbedrag zou ongeveer tien euro zijn.”
Verschilt het tarief per voertuig?
Sven Gatz: “Het bedrag per gereden kilometer zal in verhouding staan tot de cilinderinhouden het fiscale vermogen van de auto. Elektrische voertuigen zullen deze heffing ook moeten betalen (maar tegen een lager tarief) omdat het ons hoofddoel is de verkeersoverlast te bestrijden. Motorfietsen en scooters betalen eveneens, echter tegen 25 % van het basistarief voor auto’s. Voor vrachtwagens geldt sinds 2016 al een kilometerheffing (Vipass), geïnd door private partners die ook de OBU’s (On-Board Units) leveren die de afgelegde kilometers berekenen.”
Zijn er uitzonderingen?
Sven Gatz: “De besprekingen over tarieven en vrijstellingen zijn nog aan de gang. Voertuigen voor personen met beperkte mobiliteit worden van de kilometerheffing vrijgesteld. Alle actoren die bijdragen tot de vermindering van de verkeersoverlast genieten eveneens een vrijstelling. Zo bijvoorbeeld de voertuigen van de MIVB, De Lijn en de TEC. Voorlopig is het ook de bedoeling voertuigen voor collectief personenvervoer van de categorieën M2 en M3 (> 8 personen) vrij te stellen omdat ook zij bijdragen tot de bestrijding van verkeersoverlast. Het gaat hier om bussen en touringcars. Anderzijds zijn voertuigen van categorie M1 (< 8 personen), die in principe ook voor collectief personenvervoer kunnen worden ingezet, niet vrijgesteld om te voorkomen dat mensen dergelijke voertuigen zouden aanschaffen om de belasting te ontwijken.
Er moeten nog beslissingen worden genomen over voertuigen voor bepaalde beroepsgroepen zoals gezondheidswerkers en leerkrachten. Maar hoe meer groepen worden vrijgesteld, hoe minder effect de maatregel zal hebben.”
Hoe wordt deze belasting gecompenseerd?
Sven Gatz: “De belasting zal de huidige jaarlijkse verkeersbelasting van de Brusselaars vervangen. Zij hoeven die dan niet langer te betalen. En de belasting op inverkeerstellingwordt alleen gehandhaafd voor luxe auto’s met meer dan 15 pk fiscaal vermogen. Die twee belastingen leveren het Brussels Gewest jaarlijks ongeveer 200 miljoen euro op. De inkomsten van de door Brusselaars betaalde SmartMove-belasting zullen dit bedrag niet overschrijden, om een evenwicht te bereiken. Anderzijds worden de inkomsten uit de SmartMove-belasting die door pendelaars wordt betaald, momenteel geschat op ongeveer 200 miljoen euro per jaar.”
Alleen de inwoners van Brussel zullen dus een afschaffing van hun verkeersbelasting genieten. Dit zorgt alvast voor tandengeknars in de andere gewesten.
Sven Gatz: “In Brussel werken 600.000 mensen, van wie de helft buiten de stad woont. We vangen dus veel kreten van verontwaardiging op, vooral aan Waalse zijde. Niets belet echter dat deze zone wordt uitgebreid tot buiten de 19 Brusselse gemeenten. Dat zou trouwens zeer nuttig zijn voor Wallonië en Vlaanderen, die uiteindelijk dezelfde strijd voeren als wij.”
Op welke basis zal de belasting in de praktijk worden toegepast?
Sven Gatz : “Iedereen moet de applicatie downloaden op zijn mobiele telefoon en er zijn gegevens, die van het voertuig en de nummerplaat in registreren. Als je je bestemming en vertrektijd invoert, berekent de app een schatting van de kosten en de duur van de reis. Zestelt ook alternatieven voor en laat je toe rechtstreeks een openbaar vervoerbewijs te kopen of een auto of ander gedeeld voertuig (step, scooter, fiets, taxi, enz.) te reserveren. De appberekent bovendien de impact van je vervoermiddel … Ze registreert automatisch de afgelegde kilometers en biedt de mogelijkheid om het verschuldigde bedrag automatisch te betalen.”
Wat zijn de sancties voor niet-naleving?
Sven Gatz: “Er komen boetes voor wie de applicatie niet downloadt of valse gegevens invoert. Ze kunnen tot 750 euro oplopen. Maar we voorzien een periode van bewustwording voordat we overgaan tot repressie. Wie geen computerkennis heeft, kan kiezen voor een microchipsysteem dat bij het voertuig past.”
Veroorzaakt dit alles geen privacyproblemen?
Sven Gatz: “We weten dat critici het project vooral op dit punt zullen aanvallen. Wij verwachten ook protest en beroepen met betrekking tot de tarieven volgens cilinderinhoud en de vrijstellingen. Hoewel de route van het voertuig wordt gevolgd van vertrek tot aankomst, worden de gegevens versleuteld.”
Wanneer wordt SmartMove van kracht?
Sven Gatz: “De app bevindt zich nog in de testfase. Wij zullen apparatuur moeten kopen en partners en tussenpersonen moeten vinden om de diverse aspecten van de kilometerheffing te beheren. Telkens zullen we een aanbesteding moeten voorzien met nog te bepalenspecificaties. Het is duidelijk dat het niet langer haalbaar is de belasting tijdens de huidigelegislatuur in te voeren.”
Wat is het budget voor de uitvoering van dit project?
Sven Gatz: “Voor SmartMove is een bedrag van 63,8 miljoen euro uitgetrokken, waarvan 51 miljoen euro uit Europese fondsen, die dus voor 85% van het bedrag instaan.”
Wat rechtvaardigt de omvang van de Europese bijdrage?
Sven Gatz: “Deze intelligente kilometerheffing bestaat nergens anders. Brussel levert duspionierswerk op dit gebied. Andere steden zoals Londen, Oslo, Bogota of de Staat Washington bereiden soortgelijke systemen voor. Op dit moment kijkt iedereen naar wat de ander gaat doen.”
Vreest u niet dat bedrijven met deze nieuwe belasting Brussel nog meer de rug zullen toekeren?
Sven Gatz: “In Londen lopen bepaalde wijken leeg wegens de verkeersoverlast. Een vlotverkeer is een argument om bedrijven naar een stad te lokken. En zij gebruiken het op hun beurt om personeel en werknemers aan te trekken. De economische ontwikkeling van een stad hangt ook af van haar mobiliteit.”
De Brusselse PS zal tegen de kilometerheffing stemmen
De gewestelijke minister van Begroting zegt dat SmartMove om technische en uitvoeringsredenen niet vóór 2025 zal worden ingevoerd. Deze datum is niet onschuldig: hij valt vlak na de regionale verkiezingen in oktober 2024! De PS-fractie in de huidige Brusselse regering heeft echter al laten weten niet voor deze kilometerheffing te zullen stemmen.
Ahmed Laaouej, voorzitter van de Brusselse PS, legt uit waarom. “In de gewestelijke beleidsverklaring hadden we aangegeven dat sociale rechtzettingen op deze belasting noodzakelijk waren om de sociale lasten van kansarme gezinnen en grote gezinnen zonder alternatief voor de auto, niet te verhogen. Dat is dus niet gebeurd. Bovendien bestaat er al een belasting per kilometer via accijnzen op brandstof. Een ander argument is het beginsel van fiscale billijkheid, die de instemming van de andere twee gewesten vereist. Wallonië is hier faliekant tegen. Ten slotte willen wij het openbaar vervoer op een positievere manier bevorderen dan door belastingen: wij zijn voorstander van gratis MIVB-diensten.”
Het is ook onwaarschijnlijk dat oppositiepartijen SmartMove vlak voor de verkiezingen zullen steunen. Bij gebrek aan een meerderheid wordt het hete hangijzer dus doorgeschoven naar de volgende regering.
Interview door
Julien Semninckx, journalist
