Velen vragen zich af wat het essentiële kenmerk is van goede bedrijfsleiders. Intelligentie, commercieel talent, leiderschap … aan mogelijke antwoorden geen tekort. Persoonlijk zie ik er maar één: creativiteit.
Neem nu een startup. Creativiteit is uiteraard haar voornaamste stuwkracht. Producten of diensten, en in welk land dan ook, het maakt niet uit: alles begint met een goed idee. Een verschillend, innovatief idee. Je kunt je natuurlijk inbeelden als een nieuwe Thomas Edison, Steve Jobs of Elon Musk, maar in werkelijkheid gebeuren de meeste innovaties op een veel kleinere schaal: een mooier, goedkoper, gemakkelijker te gebruiken product of een snellere service …: sommige grote bedrijven zijn begonnen met zulke eenvoudige concepten.
Eenmaal opgericht, moet het bedrijf worden ontwikkeld. Opnieuw geldt creativiteit als het krachtigste hulpmiddel van de leider. Hoe kunnen we anders de talloze vragen en uitdagingen overwinnen waar niemand in het bedrijf ooit mee te maken heeft gehad? We weten niet alles. Onze teams ook niet. En we kunnen niet overal (relevant) advies over krijgen. Daarom moeten we vaak vertrouwen op onze creativiteit. Nieuwe organisatievormen ontstaan omdat we gedwongen worden om een nieuw probleem te omzeilen. In dit verband is de kostelijke autobiografie van Ray Kroc, de oprichter (of eerder ontwikkelaar) van de McDonald’s-keten, zeker aan te bevelen.
Oké, nu is het bedrijf groot geworden, zelfs internationaal. Blijft creativiteit het beste wapen van zijn topman? Vanzelfsprekend! Wat is de toegevoegde waarde van de CEO tegenover zijn CFO, HR Director of Marketing Director? Hij is duidelijk geen expert op hun respectieve gebieden. De CEO is (of wordt na verloop van tijd en groei) een goede generalist. Hij moet voor de onderneming een coherente en ambitieuze strategie ontwikkelen (een zeer creatieve oefening), haar medewerkers inspireren en hen uitdagen. En verder nieuwe ideeën inbrengen, de medewerkers ‘out of the box’ helpen nadenken. Kortom, de mensen helpen zelf … creatief te worden.
Of een bedrijf nu klein, middelgroot of groot is, of het nu groeit, stagneert of krimpt, kansen en bedreigingen kun je niet “gewoon” beheren met een paar goede oude recepten uit de business school, door de Harvard Business Review te lezen of te luisteren naar consultant McDeBain. De rol van de CEO is niet om het “geplande”, maar wel het onverwachte te managen. Om het hoofd te bieden aan de verrassingen in het leven van een bedrijf volstaat kennis niet. De creativiteit helpt ons vooruit. Maar dan wel een gestructureerde creativiteit.
Zonder structuur is creativiteit waardeloos. Goede ideeën onderscheiden van slechte en ze effectief uitvoeren is de grootste uitdaging. Walt Disney zou honderd keer failliet zijn gegaan zonder zijn broer Roy, de organisator (en financier) van de familie. Maar zonder Walt zou Roy helemaal niets bereikt hebben. En Mark Zuckerberg zou niet kunnen functioneren zonder Sheryl Sandberg. Er zijn vele voorbeelden. En dan is er nog de witte raaf: de creatieveling die zelf gestructureerd is (een beetje schizofreen).
Als creativiteit effectief de troef is van de goede leider, dan is het jammer dat ze zo weinig aan bod komt in de politieke wereld, of daar te vaak verkeerd gebruikt wordt. We verbazen ons over de creativiteit in sommige verkiezingscampagnes, in de omgang met de media, zelfs in onze institutionele hervorming … Vandaar ook onze teleurstelling tegenover bijvoorbeeld het plan dat de overheidsuitgaven zogezegd moet terugschroeven, het gebruik van technologie, of, globaal, de visie op de toekomst. Misschien is de structuur van de moderne staten zo stijf dat ze creativiteit kortwiekt?
Zou dit misschien de bron zijn van de huidige problemen, van het populisme van extremen tot en met de anarchistische bewegingen? In een wereld die gedreven wordt door steeds meer innovatieve bedrijven, stelt zich de vraag of de politieke wereld niet aan creativiteit tekortschiet …