Kenmerkend voor een stad is de constante stroom van goederen en mensen. In grotere steden als Brussel kunnen mensen vertrouwen op het openbaar vervoer om de CO2 uitstoot te beperken. Maar voor goederen … Daar wringt het schoentje.
Op welke intelligente manier ga je nu goederen in grote steden vervoeren en tegelijkertijd de daarmee gepaard gaande overlast zoveel mogelijk – of zelfs helemaal – vermijden? Voor een gebied als Brussel is dit wel een fundamentele vraag. Het is wellicht geen toeval dat je in de hoofdstad van Europa, één van de meest overbelaste steden in de EU, ook de beste mobiliteitsspecialisten vindt. Zo bijvoorbeeld Sara Verlinden en Cathy Macharis. Ze zijn allebei actief aan de VUB. Zij treden op als deskundigen stedelijke mobiliteit en logistiek binnen de onderzoeksgroep Mobi (Mobility, Logistics and Automotive Technology). Ook vermelden we hier het adviesbureau Stratec, waarvan de expertise internationale erkenning geniet op het vlak van mobiliteit en vervoerseconomie.
De talrijke verbodmaatregelen getuigen soms van de problematische goederenmobiliteit in een grote stad. Afgelopen februari kregen we daar nog een bewijs van, met de motie van de PS-Écolo meerderheid in Elsene, die voorstelde om vrachtwagens uit de straten van de gemeente te weren. De schepen belast met mobiliteit wees – terecht – op de beperkte effectiviteit van een GPS in een dicht stedelijk weefsel, zeker voor een vrachtwagenchauffeur die Brussel niet kent.
Weinig kilometers maar veel luchtvervuiling
De ergernis is best begrijpelijk. De meest recente studies van Mobi-VUB tonen aan dat logistiek zich schuldig maakt aan ten minste een kwart van de CO2 uitstoot van de mobiliteit, terwijl ze slechts 10 tot 20% van het totale aantal in steden afgelegen kilometers voor haar rekening neemt. Deze activiteit is dus bijzonder belastend voor een stad als Brussel. In de praktijk gaat het om te grote vrachtwagens waarvan, zelfs bij stilstand, de motor blijft draaien, dubbel geparkeerde bestelwagens die files veroorzaken en – dat stelde een Elsense verkozene vast – GPS-systemen die niet nauwkeurig genoeg zijn om de chauffeurs op een efficiënte manier te begeleiden. (Nvdr: Brussel-Hoofdstad heeft meer dan 5000 straten en wegen.) Naast de CO2 uitstoot kampt Brussel bovendien met zorgwekkende concentraties fijne deeltjes die ongekend hoge aantallen aandoeningen van de luchtwegen veroorzaken, naast geluidsoverlast en andere hinder. Er komt nu protest tegen just-in-time praktijken en, in het ergste geval, tegen de ganse logistiek in de stad. Maar wie is nu eigenlijk bereid de gevolgen te aanvaarden van wat – geef toe – toch veel op een achterhoedegevecht lijkt?
Gratis leveren ... tegen morgen
Pulse of the Online Shopper is een barometer. De edities 2017 en 2018 spreken duidelijke taal: de consument die online koopt, verwacht een snelle levering. Maar deze verwachtingen worden steeds veeleisender. In 2018 wilde 62% van de respondenten een gratis levering, ook wanneer ze niet geschikte goederen retourneren (eveneens 62%). De editie 2018 van de barometer gaf wel aan dat Europese kopers zich flexibel opstellen tegenover de leveringstermijn wanneer de levering gratis is. Dit effent de weg naar efficiëntere logistieke activiteiten en dus beter gevulde vrachtwagens. Toch concurreren e-handelaars tegen elkaar op met een steeds meer verdergaande service, zodat gratis levering nu hoe langer hoe meer ook geldt voor leveringen de dag na de bestelling.
Collectieve aanpak en samenwerking
Deze context maakt het project rond de Green Deal voor stedelijke logistiek, dat in april vorig jaar in Brussel in het VBO-gebouw werd ondertekend, bijzonder zinvol. Het initiatief is gericht op steden in het Vlaamse Gewest, maar de bevindingen kunnen uiteraard ook in Brussel worden toegepast. 35 stakeholders ondertekenden dit document dat de beginselen bepaalt voor stedelijke logistiek. Dit gebeurde in aanwezigheid van de Vlaamse Ministers van Leefmilieu, Energie, Openbare Werken en Innovatie. Dit alles onder begeleiding van The Shift, met de financiële steun van de Koning Boudewijnstichting, technisch advies van Mobi-VUB en de betrokkenheid van de Bond Beter Leefmilieu, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten, het Agentschap Innoveren en Ondernemen (VIL) en de Diensten Mobiliteit, Openbare Werken en Leefmilieu van de Vlaamse overheid.
The Shift en zijn partners besloten om collectieve intelligentie in te roepen om de uitdaging van een nagenoeg uitstootvrije logistiek aan te gaan. De spelers die in het raam van de Green Deal gaan samenwerken, beslisten het aantal afgelegde kilometers te verminderen, de verplaatsingen te concentreren gedurende de daluren en zeer milieuvriendelijke of zelfs emissievrije voertuigen te gebruiken.
Een andere aanpak, ook in Brussel
De Green Deal Stedelijke Logistiek is de zevende in Vlaanderen ondertekende Green Deal. De partners hebben er bijvoorbeeld vertrouwen in dat ze met vrachtfietsen zelfs aan bouwplaatsen zouden kunnen leveren en ze beogen emissievrije voertuigen voor expreskoeriers. Hiertoe hebben zij gebruik gemaakt van de expertise die Sara Verlinden en Cathy Macharis op dit gebied hebben opgebouwd. Een van hun jongste studies, gepubliceerd in februari, was gericht op het geval Brussel en heeft uitgewezen dat de verdeling van colli nog steeds overwegend gebeurt met conventionele voertuigen en traditionele praktijken, ondanks een regelgeving en een beleid die zich steeds meer richten op alternatieve vervoerstechnieken en -modellen, zoals vrachtfietsen of samenwerkingsplatforms. Groen licht hiervoor …
@Getty.
Een van de uitdagingen van de stedelijke logistiek is de ‘just-in-time’ levering van online aankopen.
Concrete initiatieven
Talrijke ondernemingen ondersteunen het Green Deal initiatief. Enkele namen: Addax Motors, ASX-Ibeco, BeCommerce, Bpost, Bopro, Cargo Velo, CityDepot, Colruyt Group … Addax Motors zet zich bijvoorbeeld in om compacte elektrische vrachtwagens ter beschikking te stellen van stedelijke gebruikers. Demo’s worden georganiseerd om bedrijven hiertoe aan te moedigen. Het bedrijf ASX-Ibeco heeft besloten om twee bestelwagens te vervangen door drie vrachtfietsen, die voor de levering van kleine pakketten in de provincie Antwerpen zullen instaan. DHL Express BE, een veel grotere speler op het gebied van expresleveringen, zal in Gent en Antwerpen de vervanging uittesten van klassieke bestelwagens door vrachtfietsen. Deze test zal vermoedelijk worden voortgezet tot 2020, want DHL overweegt nu ook het gebruik van vrachtfietsen in steden als Leuven, Kortrijk, Mechelen, Oostende en Hasselt, naast Luik, Namen en Brussel.