De loonkloof tussen man en vrouw is in België gedaald tot 4,5%[1]. Toch blijft discriminatie op basis van geslacht en afkomst[2] nog steeds heel reëel. En het glazen plafond belemmert vandaag nog veel mensen die hun potentieel trachten te ontplooien. Voor gekleurde vrouwen zoals Ihsane Haouach is het nog moeilijker om door te breken.
Beginnen
Als klein meisje beschouwde Ihsane zichzelf niet als anders. “Ik dacht 'Je bent Marokkaans, maar ook Belgisch'. Dat was altijd duidelijk voor mij. Maar ik merkte al snel dat het voor andere mensen helemaal niet zo duidelijk was.”
Immigranten worden vaak gezien als slecht opgevoede en opgeleide mensen die naar België komen om laagbetaalde, ongeschoolde banen aan te nemen. Maar Ihsane's vader was een Marokkaanse diplomaat en haar moeder stond erop dat ze haar opleiding zou voortzetten.
“Ik had het gevoel dat gendergelijkheid al bereikt was. Voor mij is het normaal om als vrouw een eigen wil te hebben en niet met me te laten sollen”.
Ihsane wist al geruime tijd dat ze een universitaire opleiding zou volgen, maar haar brede interesses maakten de keuze van een specifieke studierichting nogal moeilijk.
“Rechten of journalistiek? Op de laatste dag van de inschrijvingen had ik nog steeds geen idee wat ik moest kiezen! Ik maakte een pragmatische keuze en ging voor een business school, voor management.”
Een carrière opbouwen
Haar keuze om een hijab te dragen veroorzaakte opschudding op de universiteit. Hoewel Ihsane de details van het racisme waaronder ze leed sierlijk achterwege laat, is het duidelijk dat het haar heeft geschokt. “Ik geloof dat dat de eerste grote klap in mijn leven was. Want op school heb je je klasgenoten, je wordt beschermd. Maar ik dacht: 'Oké, ik moet het gewoon mijn best doen en mijn diploma halen'. Ik eindigde met een Grote Onderscheiding. Dat was voor mij een totale verrassing.”
Na de universiteit ging ze werken bij een groot energiebedrijf – en bleef daar tien jaar. “Ik begon met financiën, omdat dat fundamenteel is. Bij elk nieuw project moet je inzicht krijgen in de kosten en de financieringswijze”. Van daaruit stapte ze over naar change management. Zo kreeg ze meer zichtbaarheid in het bedrijf. En ze moest onder andere vergaderingen in Parijs bijwonen – waar ze opnieuw een doelwit werd, o.a. van veiligheidsagenten die herhaaldelijk haar identiteit controleerden en haar ondervraagden over de reden van haar aanwezigheid.
Naast het werk
Ihsane stelde zich niet tevreden met succes in haar carrière. Ze raakte daarom betrokken bij sociale initiatieven en ontdekte theater als communicatiemiddel. “Een scène van vier minuten kan een boodschap over discriminatie beter overbrengen dan urenlange discussies.” Ze werd ook medeoprichtster van een vereniging ter bevordering van onderwijs voor jongeren en stond aan de wieg van L'Epicerie, een educatief, cultureel en maatschappelijk centrum.
Ihsane was blij dat ze werd uitgenodigd om bij het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen te komen werken. Een belangrijke taak, hoewel het de bedoeling was dat ze daar maar een paar uur per maand zou werken. Opnieuw leidde Ihsane's keuze om de hijab te dragen tot een geschil, dit keer in de publieke belangstelling. Wat gepland was als een bijdrage aan de diversiteit in België werd al snel een enorme last en Ihsane besliste om ontslag te nemen en niet langer een onmogelijke strijd te voeren.
Weken politieke polemiek, acht jaar steun aan het cultureel centrum en twee keer COVID hadden Ihsane uitgeput. Ze besloot toen een pauze in te lassen en te gaan schrijven. “Schrijven over het verleden interesseerde me niet. Dus schreef ik het verhaal van een vrouw die door een fusie tussen twee bedrijven navigeert[3]. De cultuur van een bedrijf is soms sterker dan de cultuur van het land. Het is een microkosmos van de samenleving. Voor mij is de roman een allegorie voor wat zich in de maatschappij als geheel afspeelt.”
Diversiteit omarmen
Toen de roman af was, zocht Ihsane een nieuwe rol. Maar iedereen wilde dat ze diversiteit zou behandelen. “Ik antwoordde 'ik ben geen expert in diversiteit. Kijk verder dan het uiterlijk, focus op profielen. Als ik word uitgenodigd voor een vergadering, is mijn positie vaak te vergelijken met die van een 50-jarige manager. Ik ben nooit arm geweest. Iemand van buitenlandse afkomst verkeert niet noodzakelijkerwijs in een situatie van bestaansonzekerheid”. En dan krijg ik te horen 'Dat is heel interessant, kun je daarover met ons komen praten?'”.
Ihsane aanvaardde ten slotte het onvermijdelijke, bedacht het O.P.E.N. model om om te gaan met diversiteit en schreef nog een boek[4], waarin ze interviews met andere leiders opnam. Ondertussen probeerde ze haar roman gepubliceerd te krijgen. De reacties van uitgevers waren positief, maar er was een probleem. “'We willen het graag uitgeven’, zeiden ze, ‘maar we weten niet in welke categorie we het moeten onderbrengen’. Dat is het verhaal van mijn leven! Ik heb altijd willen brengen wat ik te brengen had, ongeacht in welk hokje het paste.” De roman werd uiteindelijk gepubliceerd en kreeg lovende kritiek, “ook voor de schrijfstijl. Dat doet me plezier omdat ik een perfectionist ben”.
De toekomst in
Ihsane plant nu een derde boek. “Deze gaat over energie. Ik realiseerde me dat ik door al die geschillen en moeilijkheden het risico liep verloren te lopen. Mijn eerste roeping is trouwens sociale integratie en energietransitie.”
Nu besteedt ze haar tijd grotendeels aan workshops en keynotes. Ze zetelt ook in het bestuur van een toezichthouder voor de energiemarkt. “Dit geeft me een zeker evenwicht. Ik kan een dag in een bedrijfscontext werken en mijn mening geven op directieniveau, een andere dag aanwezig zijn in een vereniging, daar met vrouwen praten die heel weinig Frans kennen, en wat later deelnemen aan onderhandelingen over energietarieven. En ik vind dat geweldig. Het zijn zulke verschillende werelden, mensen die elkaar nooit ontmoeten, en ik fungeer als een brug. Als ik het over energie heb, denk ik aan de gevolgen voor de armste gezinnen. En in een sociaal project pas ik bedrijfsmanagementtools toe en vraag ik altijd naar de impact op het klimaat. Ik zou graag al deze facetten in één baan combineren, maar dat lijkt nu nog buiten bereik. En ik hou ook van mijn vrijheid.”
Twee laatste vragen
Beste loopbaanadvies voor een jong meisje? “Ken jezelf. Kies een pad op basis van wie je bent. Vind je het leuk om één ding grondig te weten? Vind je het leuk om veel verschillende dingen te doen? En zorg er in elk geval voor dat je eerlijk betaald wordt. Zeg nooit 'het geld doet er niet toe', want het doet er wél toe.”
Is België een goed land om in te wonen? “Ja. Seksisme en racisme bestaan nog steeds, maar het is een land waar je kunt werken aan iets waar je van houdt. Waar werken een plezier is, geen last. Het probleem van België is dat het opkijkt naar Frankrijk terwijl het zijn eigen identiteit zou moeten vieren. Ondanks het vreselijke weer is het een geweldige plek om te wonen.”
--
[1] https://press.pwc.be/belgium-closes-gender-pay-gap-to-45-but-gender-inequality-remains-high
[2] https://www.brusselstimes.com/529472/belgium-remains-marked-by-racism-new-study-finds
[3] C'est pas personnel, Editions Academia (in het Frans)
[4] Open Up Your Organisation, LannooCampus