Vrouwen en financiën: achter de clichés

De middelen om toegang te krijgen tot financiering voor vrouwenprojecten zijn er. En dat geldt ook voor succesvolle carrières in de financiële wereld. Maar obstakels die te maken hebben met percepties, politieke spelletjes en cultuur blijven bestaan ...

Laten we beginnen met het goede nieuws. In België groeit het aantal zelfstandige vrouwen proportioneel sneller dan het aantal zelfstandige mannen. Dit zegt de FOD Economie op basis van zijn cijfers voor 2022. Het minder bemoedigende nieuws is dat ook vandaag nog slechts 38% van de starters vrouw is. “Vrouwen runnen nog te vaak kleinere ondernemingen met minder werknemers dan hun mannelijke tegenhangers”, aldus het online rapport van de overheidsdienst.

Een van de belangrijkste hindernissen is nog steeds de toegang tot financiering. In het bijzonder vragen mannelijke ondernemers vaker een krediet aan dan vrouwelijke ondernemers (35% tegenover 28%). De mediaan van de gevraagde bedragen is ook hoger voor mannen (€ 33.000) dan voor vrouwen (€ 26.700). Dit verschil wordt automatisch weerspiegeld in de bedragen die door banken worden toegekend.

Om het probleem aan te pakken, riep minister Clarinval twee jaar geleden een rondetafelconferentie bijeen waaraan academici, ondernemers en financiële spelers deelnamen. Het resultaat was een catalogus van 25 “maatregelen” gericht op het verbeteren van het verzamelen van gendergegevens, het bestrijden van gendervooroordelen in kredietinstellingen en positieve communicatie over vrouwelijk ondernemerschap.

Hoewel het enigszins moeilijk is om echt concrete acties te vinden in deze catalogus van voornemens, biedt het initiatief een nuttig stappenplan en heeft het geholpen om het ecosysteem van vrouwelijk ondernemerschap in een positieve en proactieve dynamiek te houden. Laten we hopen dat de volgende statistieken het ondernemerschap van vrouwen de komende jaren veel dichter bij 50% zullen brengen.

Om dieper in te gaan op de relatie van vrouwen met financiën, laten we twee zeer toegewijde professionals aan het woord ...

Zijn er de laatste jaren meer vrouwelijke projectoprichters?

Het aantal vrouwelijke oprichters dat een aanvraag indient, is licht gestegen. Dit is deels het resultaat van het werk dat we al een aantal jaren doen om het bewustzijn onder vrouwelijke ondernemers die in aanmerking komen te vergroten. We zien het effect van incubatieprogramma's zoals WeAreFounders, waaraan steeds meer vrouwen deelnemen. Aan de investeerderskant is slechts 15% van onze business angel-leden vrouw. Ik was me bewust van dit probleem en heb in 2012 de business angels club voor vrouwen opgericht, maar de vooruitgang is nog steeds erg traag.

Hoe kan deze situatie worden verbeterd?

De middelen die we moeten inzetten, zitten in de privébanken, trusts of vermogensadviseurs die vrouwen adviseren die kapitaal bezitten: dat zijn er steeds meer, senior managers in grote bedrijven of ondernemers. Studies hebben aangetoond dat vrouwelijke beleggers over het algemeen een defensiever profiel hebben, ook al bevinden we ons in een zeer risicovolle activaklasse. Maar door een klein deel van hun vermogen toe te wijzen aan de bedrijven die wij voorstellen, geven vrouwen zichzelf ook de kans om een zeer reële investering te doen in de economische wereld van vandaag en morgen, en om hun netwerk te ontwikkelen.

Zou dit gebrek aan vrouwelijke investeerders te maken kunnen hebben met een geringere bekendheid met of interesse in cijfers? Of is dat een cliché?

Zou dit gebrek aan vrouwelijke investeerders te maken kunnen hebben met een geringere bekendheid met of interesse in cijfers? Of is dat een cliché?

Ik ontmoet regelmatig vrouwen die lang geleden financiën in hun vakkenpakket hadden en die het, omdat ze het vergeten zijn, als een belemmering zien. Maar dat is het niet. Ten eerste investeer je nooit alleen. Bovendien bieden we onze business angels trainingen of opfriscursussen in financieel management, bedrijfsvoering en balansanalyse. Je hoeft geen financiële expert te zijn om een business angel te worden.

Zonder te generaliseren, zie je verschillen tussen de PowerPoints van mannelijke en vrouwelijke projectleiders?

Steeds minder. We zien vooral steeds meer gemengde teams. Deze nieuwe generatie ondernemers is anders. Nogmaals, dit is te danken aan incubators en accelerators die diversiteit onder medeoprichters aanmoedigen. Er vindt een echte inhaalbeweging plaats.

Studies tonen aan dat vrouwen lagere bedragen vragen voor investeringen dan mannen ...

Studies tonen aan dat vrouwen lagere bedragen vragen voor investeringen dan mannen ...

Ook hier moeten we voorzichtig zijn met generalisaties. Soms vragen vrouwen te weinig, wat kan worden gezien als een gebrek aan ambitie. Laten we zeggen dat ze aan de ene kant realistisch zijn en niet te ver willen gaan dan wat ze weten dat ze fatsoenlijk kunnen krijgen. Aan de andere kant - en dit geldt ook voor mannen - kunnen ze hun geschatte behoeften beperken tot cashflow. Maar een bedrijf financieren om een nieuwe fase in zijn ontwikkeling in te gaan, betekent dat je overtuigend moet aantonen dat het schaalbaar is en dat je een budget moet vrijmaken voor personeel, marketing en go-to-market. 

Dat gezegd hebbende, wordt de kwaliteit van de projecten die aan ons worden voorgelegd steeds beter. Dit is opnieuw het effect van toegewijde ondersteuningsstructuren. We werken ook hard aan de evangelisatie van onze projectleiders. Onlangs heb ik zelf een presentatie gegeven aan de leden van Shifting Standards, een accelerator voor vrouwelijke ondernemers onder leiding van Leïla Maidane en Bea Ercolini.  

KBC Startit, finance.brussels ... zijn de verschillende specifieke financieringsinitiatieven nuttig?

Een bedrijf financieren betekent ook een netwerk activeren. We realiseerden ons dat vrouwelijke ondernemers minder connecties hebben dan mannen. Deze initiatieven, zoals de Money Academy van Loubna Azghoud, helpen hen tijd te besparen bij het begrijpen van het financieringsproces en het identificeren van de juiste hefbomen en partners, afhankelijk van de ontwikkelingsfase van hun project.

De maatregelencatalogus over toegang tot financiering voor vrouwelijke ondernemers die door minister Clarinval is opgesteld, benadrukt het belang van een evenwichtige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen in bankkredietcommissies. Wat is precies de situatie?

In werkelijkheid is de kredietfunctie binnen Belgische banken in dit opzicht al heel lang zeer egalitair. Aangezien ik zelf in dergelijke comités heb gewerkt, denk ik dat de vooroordelen die 30 jaar geleden misschien bestonden, sterk zijn verminderd.

Is er nog ruimte voor verbetering?

De vrouwen die we hebben geïnterviewd en die actief zijn in deze comités wijzen op verschillen. Een ondernemer onderhandelt vaker alleen over zijn financiering, terwijl haar vrouwelijke tegenhanger zich liever laat vergezellen door een familielid of een boekhouder, vaak een man. Bovendien zal een man geneigd zijn om verschillende banken met elkaar te laten concurreren, terwijl zijn vrouwelijke tegenhanger eerder op zoek gaat naar een vertrouwensrelatie met één enkele instelling. Daarom is het belangrijk vrouwelijke ondernemers bewust te maken van de diversiteit aan mogelijke opties, zoals microkrediet, en bankiers op te leiden zodat ze deze alternatieven kunnen aanbevelen als ze een lening moeten weigeren. We ondernemen actie in deze richting onder onze leden, maar ook met betrekking tot bepaalde vooroordelen die nog steeds kunnen bestaan.

Het rapport vermeldt ook de behoefte aan meer inclusieve communicatie ...

"You can't be what you can't see" Of het nu gaat om reclamecampagnes of om seminars, conferenties of evenementen in verband met ondernemerschap, deze mix is van fundamenteel belang. Het mag niet beperkt blijven tot genderdiversiteit. Daarom zijn we erg betrokken bij het promoten van het charter “inclusieve panels”.

Zijn de obstakels voor een carrière van vrouwen bijzonder groot in de financiële sector?

Niet meer dan in andere sectoren. Maar door het probleem sectoraal aan te pakken, kunnen moeilijke vragen openlijker worden gesteld, kan er sneller kennis worden vergaard, kunnen ervaringen worden uitgewisseld en kunnen 'good practices' worden uitgewisseld om de vooruitgang van vrouwen te versnellen. Dit geldt met name voor onze sector waar, op een paar nuances na, alle spelers dezelfde gendermix hebben. Bijvoorbeeld, in elke grote bank in het land, op elk kwalificatieniveau en op elke leeftijd, is ongeveer 50% van de werknemers vrouw.

Alle leeftijdsniveaus, maar niet in de hiërarchie ...

Er wordt vooruitgang geboekt. We zijn in een paar jaar van 25% naar 32% in het hogere management gegaan. Maar er zijn nog steeds glazen plafonds. Onze zeer gedetailleerde gegevens hebben nieuwe plafonds aan het licht gebracht. We kunnen zien waar en op welke momenten vrouwen precies 'verloren' gaan. Binnen het blok ''middle management'' is bijvoorbeeld 45% van de werknemers vrouw. Dit is niets om ons zorgen over te maken. Maar als we in detail naar de functieclassificaties kijken, zien we gebieden waar het verschil veel groter is. Deze gedetailleerde analyse geeft ons de mogelijkheid om veel beter te kijken naar de redenen hiervoor en na te denken over de maatregelen die genomen moeten worden.

Wat zijn deze redenen?

Ze hangen samen met verschillende dimensies. Ten eerste de cultuur: in hoeverre bevordert een organisatie openlijk gelijke kansen, bestrijdt ze seksisme en laat ze iedereen zichzelf zijn? De banken hebben hier veel aan gedaan. Dan zijn er de politieke spelletjes. Uit onze onderzoeken blijkt dat wat mannen en vrouwen stimuleert om hun baan op te zeggen niet zozeer een slechte balans tussen werk en privé is, maar alles te maken heeft met leiderschap of ongeschreven regels. Bijvoorbeeld het feit dat bepaalde functies niet gecombineerd kunnen worden met deeltijds werk. Het staat nergens op papier, maar iedereen denkt eraan. En tot slot, de ontwikkeling van vaardigheden. En toch verwelkomt de sector vandaag een breed scala aan profielen, met vaardigheden die vooral bij vrouwen voorkomen, zoals samenwerkingsvaardigheden, creativiteit en “out of the box”-denken. Het is dus aan de spelers in de sector om beter gebruik te maken van deze vaardigheden, te beginnen met rekruteringscampagnes.

Zijn er in het algemeen meer fundamentele verschillen in de manier waarop mannen en vrouwen omgaan met financiën?

Je kunt het op allerlei manieren zien. Febelfin voert regelmatig enquêtes uit bij verschillende bevolkingsgroepen en de antwoorden verschillen of je nu een vrouw of een man bent. Het begint al heel vroeg. Het is bijvoorbeeld heel interessant om te zien dat jonge jongens statistisch gezien meer zakgeld krijgen dan meisjes. En als we jongeren vragen of ze op de hoogte zijn van bepaalde financiële hulpmiddelen, zijn meisjes er minder van overtuigd dan jongens dat ze dat zijn, terwijl dat in werkelijkheid niet zo is. In de oudere leeftijdsgroepen merken we dat het vooral mannen zijn die 'de bovenhand hebben' in huishoudelijke financiële zaken en dat zij de belangrijkste contactpersonen zijn voor privébankiers.

Dus er zijn gendernormen die de relatie van vrouwen met financiën bepalen?

Ik ben geen socioloog, maar er is in elk geval een kwestie van representatie. Vraag 100 mensen om hun ogen te sluiten en aan hun bank te denken. 99 van hen zullen een blanke man in pak met stropdas zien, ook al zijn er evenveel vrouwen als mannen in de filialen, inclusief de managers op het hoofdkantoor. Ook als we jonge vrouwen vragen om hun droombaan te vergelijken met hoe zij zich een baan in de financiële wereld voorstellen, is de kloof veel groter dan bij mannen. Veel meer vrouwen dan mannen zeggen dat ze “een beetje toevallig” in de bankwereld terecht zijn gekomen. Finance is nog steeds niet genoeg een bewust project voor vrouwen.